Projektantka i businesswoman z rozbrajającą skromnością opowiadała o życiu, które z powodzeniem mogłoby stanowić kanwę bestsellerowej powieści. Historia jej życia dorównuje intensywnością jej twórczości. Przedsiębiorczą Florence Knoll uważa się za jednego twórców modernistycznego amerykańskiego designu, przekraczała granice i wyznaczyła nowe, obowiązujące do dziś, standardy.
Młoda Florence Knoll
Florence Knoll przyszła na świat 24 maja 1917 roku w Saginaw w stanie Michigan, a stała się jednym z najbardziej wpływowych architektów i projektantów w powojennej Ameryce. Architektka, projektantka wnętrz, mebli, tekstyliów, impresario produkcyjny. Wchodziła w każdą z tych ról, dlatego jej wkład w amerykański modernizm wykracza poza jedną konkretną dziedzinę.
Na Florence Margaret Schust rodzina i przyjaciele wołali „Shu”. Wychowywała się jako jedynaczka w rodzinie inżyniera, Fredericka E. Schusta i jego żony Miny. Gdy miała czternaście lat zostałą sierotą i trafiła pod opiekę Drugiego Narodowy Bank w Saginaw. W zasadzie zajął się nią prezes szcownej instytucji – Emile A. Tessin, jednocześnie przyjaciel rodziny.
Edukacja Florence Knoll
Gdy zaproponowano jej kilka szkół do wybory, zdecydowała się na Kingswood School, związaną z Cranbrook Academy of Art w Bloomfield Hills, w Michigan. Tą uczelnię, założoną w 1932 roku przez George’a Gough Bootha i kierowanej przez Eliel Saarinen charakteryzowało podejście. Ta społeczność artystyczna poświęcała działalności edukacyjnej i rzemieślniczej. Jednak wyróżnia się swobodnym podejściem, nowymi pomysłami i podmiotowością, W ten sposób Florence Knoll wyznaczyła swoją życiową ścieżkę. Nawiązała tam bliski związek z Eliel Saarinenem (ojcem Eero Saarinena) i jego rodziną. Zaczerpnęła z tej znajomości fundamenty własnej estetyki projektowej. Doświadczenie to trwale wpłynęło na całą jej przyszłość zawodową.
Mistrzowie Florence Knoll
Po ukończeniu szkoły średniej w 1934 roku, za radą Eliel, Florence przez dwa lata uczęszczała do Cranbrook Academy. Następnie wyjechała do Nowego Jorku, aby studiować architekturę na Columbia University. Przez dwa lata kontynuowała studia w Architectural Association w Londynie, a latem podróżowała z Saarinenami w Europie. We wrześniu 1939 roku, gdy wybuchła II wojna światowa w Europie, Knoll wróciła do USA. Pracowała krótko dla mistrza Bauhausu – Waltera Gropiusa, a także jego protegowanego Marcela Breuera, w Cambridge w stanie Massachusetts. Jesienią 1940 roku zapisała się do Armor Institute of Chicago (obecnie Illinois Institute of Technology). Studia licencjackie na wydziale architektury ukończyła po dwóch latach, w 1941 roku. Wspominała później jak cenny był dla niej rok spędzony na wykładach u Ludwiga Miesa van der Rohe.
Po ukończeniu studiów Florence pracowała w kilku biurach architektonicznych, zanim dostała pracę w nowo utworzonej firmie Harrison, Abramovitz i Fouilhoux. Tą pracownię tworzyli architekci Rockefeller Center. Przydzielono ją do działu wnętrz, który w tamtych czasach był uważany za odpowiedni dla kobiet. Jednocześnie zaczęła także współpracę z Hansem Knoll, który przybył do USA w 1938 roku. Dwa lata później założył swoją nowoczesną firmę meblową Hans G. Knoll Furniture, zgodnie z rodzinną tradycją. Zaoferował Florence zadanie przygotowania projektu biura Sekretarza Wojny – Henry’ego L. Stimsona. Niebawem stała się specjalistką do spraw związanych z wnętrzami marki Knoll.
Kariera Florence Knoll
W 1943 roku, kiedy rozpoczęła pracę na pełen etat w Knoll, II wojna światowa ograniczyła rozwój i produkcję wszystkiego, co nie było z nią związane. W tym czasie nie łatwo było produkować meble ani znaleźć na nie klientów. Wybór materiałów ograniczył się do drewna, słabej jakości klejów oraz, zdobywanych w ciężkich bojach, odpowiednich tkanin obiciowych. Florence Knoll razem ze swoimi projektantami walczyła z tymi niedogodnościami, jednocześnie wyznaczając styl firmy, znanej odtąd z czystych linii i jasnych kolorów. Ponieważ razem z Hansem znali wielu architektów, przekonała go, aby ściągał do ich do współpracy z firmą. To właśnie oni mieli pomóc w generowaniu biznesu, w wojennej sytuacji w jakiej znalazła się wtedy gospodarka. Ta strategia miała stanowić także antidotum na jej niezadowolenie z wyglądu kolekcji i salonów firmy Knoll, które uważała za zbyt „duńskie”. Wspólnie zapewnili architektów, że przy każdym projekcie wymienią nazwisko jego twórcy i wypłacą im za nie tantiemy.
1946 – początek marki Knoll
W 1946 roku założyli Knoll Associates, Inc., a dwa miesiące później pobrali się. W tym samym roku Florence została pełnoprawnym partnerem w biznesie. Stanowili doskonały zespół – Hans jako charyzmatyczny sprzedawca, a Florence arbiter smaku. W 1950 roku założyli nową fabrykę mebli we wschodnim Greenville we wschodniej Pensylwanii. Region ten zamieszkiwali wykwalifikowani rzemieślnicy niemiecko-amerykańscy, a także wielu młodych mężczyzn wracających do domu po wojnie. Dlatego właśnie tutaj postanowili stawiać pierwsze kroki, a choć początki nie należały do łatwych, ostatecznie osiągnęli sukces. Mieli rację, zakładając, że nowoczesna architektura, zakorzeniona w Ameryce po wojnie, będzie wymagała nowoczesnych mebli. Natomiast najważniejszą wizytówką tych nowoczesnych mebli będą biura korporacyjne, symbol współczesnych osiągnięć gospodarczych Ameryki.
Twórczyni sukcesu marki Knoll
Florence Knoll prowadziła Dział Planowania Knoll, który był siedzibą działu projektowania wnętrz odpowiedzialnego za salony firmowe oraz nowe projekty mebli. Nigdy nie zatrudniała więcej niż sześciu do ośmiu projektantów, była motorem sukcesu firmy i jej estetycznych osiągnięć. Prawdopodobnie to właśnie ona, jako pierwsza w amerykańskim designie, połączyła architekturę, meble, tkaniny i planowanie przestrzenne. W 1945 roku, w majowym wydaniu magazynu „Arts and Architecture”, opisano Dział Planowania Knoll jako „siłę, która integruje różne powiązane działania” firmy, w celu umieszczenia „dobrze zaprojektowanego wyposażenia do życia w zasięgu dużego rynku konsumenckiego.”
Dzięki Działowi Planowania, architektci i planiści przestrzeni podczas przygotowywania projektów biurowych zyskiwali ogromne wsparcie. Aby pomysły były bardziej zrozumiałe dla klientów ostatecznych, jako jedna z pierwszych zastosowała sensoryczny opis do projektu. Ta technika znana z branży modowej polega na wklejaniu tkanin, papieru i kolorów, tworzących reliefowy kolaż.
Rozwój firmy Knoll
Kolejna dekada to okres ciągłego rozwoju Knoll Associates. Najpierw, w 1947 roku powstał Knoll textiles. W rok później, w Nowym Jorku, otwarto pierwszy salon wystawowy zaprojektowany przez Florence Knoll. W krótce potem powstały kolejne w Chicago, San Francisco i Dallas. Korzystając z amerykańskich funduszy dostępnych w ramach planu Marshalla, także w w Stuttgarcie, Paryżu i Mediolanie otwierali kolejne fabryki i showroomy. Meble marki Knoll trafiły wreszcie także na ekspozycję Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku.
W 1955 roku Hans zginął w wypadku samochodowym na Kubie, a Florence Knoll przejęła stery firmy i prowadziła ją do 1960 roku. Wtedy zrezygnowała z roli prezesa firmy i jeszcze przez pięć lat pracowała na stanowisku dyrektora ds. designu. Opuściła firmę w 1965 roku. Młodzi, utalentowani ludzie napływali do firmy, a sprzedaż stale rosła aż do 1971 roku, kiedy zamknięto Dział Planowania. Udowodniła sceptykom, że firma wciąż będzie istniała po śmierci Hansa, a nawet będzie się rozwijać.
Sukces zbudowany na projektach biur
Centrum technologiczne General Motors Company w Warren, Michigan, zaprojektowane przez Eero Saarinena i ukończone w latach 1955–56, okazało się najlepszym dotychczasowo interesem. Nie tylko jeśli chodzi o honorarium, ale także fakt, że Saarinen współpracował przy projekcie każdego mebla. Kolejną co do wielkości realizację firmy, Connecticut General Life Insurance Company, ukończono w 1957 roku. Tutaj sama Florence Knoll zarządzała całym pakietem wnętrz i całą wizją jej Jednostki Planowania. Zajmowała się organizacją przestrzenną, wyborem i projektowaniem mebli, próbkami tkanin i paletą kolorów. Richard Schultz, jeden z głównych projektantów współpracujących z nią przy projekcie General Life, powiedział:
Robiliśmy to, co chcieliśmy i nie wiedzieliśmy, że tworzymy historię. . . . Podejście (pani Knoll) do rozwoju produktu brzmiało: „robimy to, co chcemy” – nigdy się nie rozglądała i nie patrzyła na to, co robią inni.”
Dział Planowania – laboratorium designu
Oprócz wkładu w coś, co może być postrzegane jako powojenna amerykanizacja europejskiej pracy i estetyki, Florence Knoll odzyskała, dosłownie i symbolicznie, różne dziedziny projektowania, w których pracowała. Pod względem estetycznym jej Dział Planowania przekształcił „projektowanie wnętrz” z dekoracji wnętrz (często kojarzonych z kobietami) w architekturę przestrzenną, która w latach 50. XX wieku była prawie wyłącznie męską areną.
Nowe spojrzenie na biuro
Dział Planowania zastąpił tradycyjny projekt biura z ciężkimi, rzeźbionymi, mahoniowymi biurkami nowoczesnymi i zdecydowanie lżejszymi wzorami. Zmienił także dotychczasową wszechstronną formułę biurową – umieszczając biurko po przekątnej z ustawionym równolegle stołem, kilkoma porozstawianymi krzesłami na brzegach. Dla bardziej dynamicznych aranżacji przestrzennych, dodawano przeszklony regał na książki. Same ściany zyskały charakter i odważne materiały – okładane w całości szkłem lub marmurem. Ich wygląd podkreślały otynkowane sufity z wpuszczanymi światłami oraz jasnobeżowa podłoga z drewna.
Czasopismo Interiors opisało Dział Planowania jako „poligon doświadczalny dla grupy młodych projektantów z wykształceniem architektonicznym i inżynieryjnym, którzy nie chcą iść na kompromis ze smakiem dyktatorskiej publiczności”. Przyciągał najlepszych projektantów okresu, zarówno mężczyzn, jak i kobiety.
Dzisiejsze standardy stworzone przez Florence Knoll
Zawodowo Knoll wprowadziła nowy poziom standardów i etyki do projektowania wnętrz jako profesjonalistka. Wiele współczesnych zasad – wspieranie programu przestrzeni, pojmowanie skali i szczegółów odpowiednich dla wnętrza budynku, rozumienie ludzkich zachowań i sposobu użytkowania przestrzeni w budynku, przyczynianie się do zadowolenia i wydajności pracowników biurowych oraz współpraca z innymi do tworzenia środowisk wewnętrznych w ramach struktury biznesowej – powstały w wyniku jej pracy, a są aktualne do dzisiaj.
Jednym z jej najważniejszych osiągnięć było wprowadzenie „stanowisk pracy na otwartym planie”, które oferowały klientom dużą elastyczność i uwolniły sekretarki z ciemnych, wewnętrznych komórek biurowych. Zapoczątkowała również powszechną obecnie praktykę projektowania wnętrz polegającą na „wklejaniu” – stosowaniu desek pokazujących plan przestrzeni z próbkami tkanin, kawałkami drewna i innymi dołączonymi do niej materiałami, umożliwiając klientom lepsze zrozumienie aranżacji i dotykowe cechy przestrzeni; w ten sposób zmieniła profesjonalny tryb komunikacji z klientami, a także to, jak wyglądałyby wnętrza.
Tkaniny Florence Knoll
Do działu tekstyliów, otwartego w 1947 roku, zatrudniła szereg utalentowanych kobiet, zarówno Amerykanek, jak i emigrantek z Europy. W rezultacie to one wprowadziły innowacyjne techniki tkackie i wzornictwo, przekształcając amerykańską gospodarkę projektową. Tkaniny Esztery Haraszty (która kierował dywizją od 1950 do 1955 r., Anni Albers, Evelyn Hill Anselevicius, Suzanne Huguenin, Noémi Raymond, Astrid Sampe, Gunty Stölzl, Marianne Strengell i Ilse Voight stały się podstawowymi elementami tej dywizji. Kobiety te uważane były w branży projektowej nie tylko za tkaczki, ale także za wizjonerki designu. Rzeczywiście, tekstylia stały się centralnym elementem marketingu Knoll. Wiele reklam tkanin Knoll wyróżniało różne abstrakcyjne cechy; powstały doskonałe wzory graficzne. Florence Knoll zrozumiała również, że w jej „wklejaniu” teksturalny wygląd tkaniny stanowił uwodzicielską przeciwwagę dla wymagającego minimalistycznego projektu. Właśnie to najczęściej skłaniało klienta do zaakceptowania ogólnej propozycji przestrzennej.
Ikoniczne projekty mebli
W dziale mebli to także sama Florence Knoll zainicjowała produkcję projektów stworzonych przez europejskich emigrantów – architektów i designerów. Marka do dziś słynie z foteli Barcelony i Brno autorstwa Miesa van der Rohe. Womb, Grasshopper i formowane krzesła „# 71” są dziełem Eero Saarinena. Krzesło Bertoia zaprojektował Harry Bertoia, a biurko i skórzany fotel „Albini”- Franco Albini. Pierre Jeanneret stworzył krzesło Scissor, a Marcel Breuer krzesła Cesca i Wassily.
„Dopełniające” kolekcje Florence
Jednak jej rola polegała na czymś innym niż zamawianie projektów siedzisk – widziała, jak klasyczne i nowe projekty mogą wypełnić lukę na rynku mebli korporacyjnych. Fotel Barcelona zrealizował zapotrzebowanie na meble do lobby na dużą skalę do nowych biurowców. Florence Knoll wyjaśniała, że potrzebne było krzesło Saarinena Womb, „ponieważ miałam już dość tych krzeseł, które utrzymywały cię w jednej pozycji”. A kiedy słynne designerskie krzesła i fotele nie zaspokajały potrzeb przestrzennych w biurze sama zaprojektowała brakujące elementy, tworząc, jak powiedziała, „mięso i ziemniaki” w kolekcji.
Eero i Bertoia zrobili gwiazdy, a zrobiłam wypełnienie. . . . Zrobiłam to, ponieważ potrzebowałam mebla do pracy. Nie było go tam, więc go zaprojektowałam”
Zaprojektowała prawie połowę kolekcji. Meble, które stworzyła – czyste, geometryczne obiekty, które ukazywały swoją strukturę – same stały się klasykami.
Nowa jakość reklamy
Florence Knoll posiadała także niezwykłą intuicję biznesową i wykorzystywała sztukę jako odrębną formę marketingu. Salony wystawowe Knoll, o których myślała, że są laboratoriami badawczymi, otrzymały nagrody za design i pojawiły się w artykułach w czasopismach. Stało się tak, ponieważ sprawiła, że salon był rodzajem modelu estetycznego, a nie tylko miejscem sprzedaży, ustanawiając tym samym standard ogólnej estetyki wnętrza, a nie tylko stylu mebli. Reklamy Knoll opracowywał przez dwadzieścia lat (od 1964 do 166 roku) grafik Herbert Matter. Emigrant był znany ze swoich pionierskich prac nad techniką fotomontażu, a jego prace dla Knoll były jednocześnie dziełami sztuki. Tym samym podniesiono poprzeczkę pod względem korporacyjnego wyrafinowania, oryginalności i odbioru konsumenta.
Emerytura Florence Knoll
W 1958 roku Florence Knoll poślubiła Harry’ego Hood Bassetta, bankiera z Florydy. Rok później sprzedała swoje udziały Knoll Associates, Inc. firmie Art Metal. W 1960 roku przeszła na emeryturę, ale nadal pracowała dla firmy jako konsultant i dyrektor ds. projektowania. Jej ostatni duży projekt zainicjował prezes CBS Frank Stanton, który poprosił ją o wykończenie wnętrz zaprojektowanego przez Eero Saarinena budynku CBS przy Sixth Avenue i Fifty-Third Street w Nowym Jorku (1961–64). Uważał, że jej wizja, smak i umiejętności zrównają jego „Skałę” z budynkiem Seagram Miesa van der Rohe. Wnętrza zaprojektowane przez Florence Knoll dla CBS w 1963 roku stanowią kulminację kariery, która określiła estetykę amerykańskiego modernizmu korporacyjnego i umieściła kobietę jako wiodącego innowatora kultury amerykańskiej.
Kulminacja kariery Florence Knoll
Jej przestrzennie minimalistyczna, ale wizualnie żywa estetyka nigdy nie była bardziej wyraźna niż w CBS. W biurze prezesa naturalne materiały tworzące ściany i podłogi pokoi – drewno, marmur, konopie, wełna – rozdzielają sześć płaszczyzn przestrzeni, aby podkreślić objętość i powierzchnię. Tworzą tło abstrakcyjnej kompozycji utworzonej przez przedmioty – krzesła, obrazy, półki, szafki, rzeźby. Meble i przedmioty artystyczne – zawieszony kredens, biurko, dwa krzesła Brno, abstrakcyjne rzeźby – są zredukowane do najprostszych profili, które tworzą wymagające geometrie przestrzenne lub wykorzystują krzywe, aby kontrastować z innymi liniami architektonicznymi. Niskie meble pozwalają pionowemu korpusowi zajmować wolną, nieobciążoną przestrzeń. Biuro personelu wykonawczego nie jest definiowane przez płaszczyzny ścian – wszystkie ciemnobrązowe – ale przez wyróżniające się, niezależne jasne meble. Sale konferencyjne są całkowicie beżowe, a ich centrum – sam stół konferencyjny – ma kontrastowy ciemnobrązowy mahoń.
Jak pracowała Florence Knoll?
Lawrence R. Ryan, który zasiadł na fotelu prezesa Knoll International w 1963 r., tak wspomina:
Zostałem przywieziony do Nowego Jorku w 1963 roku. . . w czasie projektu CBS. Do tego czasu nie znałem pani Knoll z wyjątkiem reputacji. To była wielka praca i była całkowicie odpowiedzialna za każdą jej fazę. Tym, co mnie uderzyło, był podziw, w którym wszyscy ją darzyli. Tkliwość? Z mojego punktu widzenia, wydawało się, że nie ma uczuć. Jej celem było osiągnięcie absolutnej doskonałości. Była bardzo profesjonalna, bardzo fajna, bardzo samodzielna. . . . Nie była osobą, którą nazwałbyś trudną. Wymagała. Wymagała od wszystkich tyle samo, ile od siebie samej. (…) Miała dar natychmiastowego zrozumienia, jak rozwiązać problem, i była strasznie niecierpliwa, gdy inni zwykli śmiertelnicy nie mogli działać na tym samym poziomie.”
Trwały ślad w historii architektury i designu
Chociaż firma zmieniła się od jej czasów, dzisiejszy sukces firmy Knoll świadczy o niezwykłej wizji marketingowej i estetycznej Florence Knoll. Znana z ogromnego wkładu w amerykański nowoczesny design, Florence Knoll Bassett została wprowadzona do Galerii Sław Interior Design Magazine w 1985 roku. W 2002 roku otrzymała National Endowment for the National Medal of Arts za swój wkład w architekturę i design. Po śmierci Harry’ego Bassetta w 1991 roku została prezesem i przewodniczącą Fundacji Bassett. Działała aktywnie na rzecz ochrony przyrody, aż do swojej śmierci w styczniu 2019 roku. Zmarła w wieku 101 lat. Virginia Lee Warren w The New York Times napisała o Florence Knoll w 1964 roku: „najpotężniejsza postać w dziedzinie nowoczesnego designu”.
Zobacz także:
charlotte-perriand-wizjonerka-i-projektantka-xx-wieku
