Przez długi czas na brazylijską architekturę wpływały style kolonialne i neoklasyczne, pochodzące niemal wyłącznie z Europy, zwłaszcza z Francji i ich niegdysiejszych kolonialnych mistrzów – Portugalii. Początkowo głównymi dziełami architektury brazylijskiej były budowle religijne, ale potem, gdy budowano miasta w kraju, w całej Brazylii powstały wielkie neoklasyczne, romantyczne i neogotyckie budynki.
W XX wieku architektura Brazylii zaczęła wreszcie tworzyć swój własny styl. Pod wpływem modernistycznych i brutalistycznych ruchów i pokazanej w budynku nowej stolicy kraju, Brasílii, w latach 50. narodził się brazylijski modernizm. Oto niektóre z najważniejszych postaci w historii brazylijskiej architektury aż do dnia dzisiejszego.
Aleijadinho (1738–1814)
Niewiele wiadomo o życiu Antônio Francisco Lisboa, bardziej znanego jako Aleijadinho. Jednak jego spuścizna przetrwała ponad 200 lat. Dlatego uważa się go za jednego z naprawdę wielkich twórczych geniuszy Brazylii i najważniejszą postać w sztuce za czasów kolonialnych Brazylii. Jego pseudonim, który można przetłumaczyć jako „Mały Kaleka”, wynika z faktu, że cierpiał na chorobę zwyrodnieniową. W związku z tym jego ciało było nieco zdeformowane, a nieliczne zapisy dotyczące jego życia sugerują, że stracił obie stopy, a także większość jego palców.
Aleijadinho był rzeźbiarzem, cieślą i architektem, a większość jego słynnych dzieł można zobaczyć w jego rodzinnym mieście Ouro Preto. To małe miasteczku przy kopalni złota Minas Gerais, było kiedyś jednym z najważniejszych centrów kolonialnej Brazylii. Częściowo dzięki dużej liczbie arcydzieł Aleijadinho, które można znaleźć w mieście, samo Ouro Preto wpisano na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
W czasach, gdy brazylijska architektura opierała się na kolonialnym stylu portugalskim, Aleijadinho opracował odrębną estetykę – mieszankę baroku i rokoka. Prawdopodobnie jego najbardziej znanym dziełem jest kościół São Francisco de Assis, który zaprojektował i ozdobił.
Ramos de Azevedo (1851–1928)
W okresie imperium Brazylii i Pierwszej Republiki Brazylijskiej, główne miasta w południowo-wschodniej Brazylii zaczęły się rozwijać wraz z kwitnącym handlem kawą. Najbardziej wpływowym architektem tamtych czasów był Francisco de Paula Ramos de Azevedo. Studiując architekturę w Belgii, wrócił do Brazylii pod koniec XIX wieku i zaczął projektować obiekty w mieście São Paulo.
Znajdował się pod silnym wpływem eklektycznego stylu architektonicznego, który był wówczas w modzie w Europie. Realizował zlecenia dla różnych rodzin kawowej elity w São Paulo, na budowę ich wspaniałych rezydencji i pałaców. Następnie postanowił otworzyć własną firmę architektoniczną i wkrótce otrzymał nagrodę za jedne z najbardziej prestiżowych projektów w mieście.
Piękny Theatro Municipal, połączenie różnych stylów, takich jak barok, renesans i secesja, jest jednym z jego najbardziej znanych dzieł. Kolejnym jest rezydencja Casa das Rosas przy alei Paulista, jedna z niewielu zachowanych obiektów pamiętających czasy baronów kawowych.
Oscar Niemeyer (1907–2012)
Prawdopodobnie najbardziej znanego brazylijskiego architekta w historii, Oscara Niemeyera, uważa się także za jednego z kluczowych postaci modernistycznego ruchu architektonicznego na całym świecie. Duży wpływ na jego twórczość miał modernistyczny szwajcarski mistrz Le Corbusier. Współpracował z nim przy różnych projektach, takich jak siedziba Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku. Jednak Niemeyer miał swój niepowtarzalny styl, czerpiąc inspirację z Brazylii.
W swoich wspomnieniach „Krzywe czasu” słynie ze swojego stylu architektonicznego, mówiąc, że proste linie go nie pociągają.
Przyciągają mnie swobodne i zmysłowe zakręty, krzywe, które znajduję w górach mojego kraju, w krętych rzekach, w falach morskich, w ciele ukochanych kobiet”.
Najsłynniejszym projektem Niemeyera była budowa nowej stolicy Brazylii, Brasília, w latach 50. XX wieku. Prezydent Brazylii, Juscelino Kubitschek, wybrał Niemeyera, aby przejął architekturę tego nowego, modernistycznego miasta. Planowanie urbanistyczne powierzył przyjacielowi Niemeyera i legendarnemu brazylijskiemu urbaniście – Lúcio Costa. Budowa całego miasta zajęła bardzo krótki czas, bo zaledwie 41 miesięcy. Ukończono ją zanim Kubitschek zdał swój mandat prezydencki w 1961 roku.
Poza Brasílią dzieła Niemeyera można znaleźć w całej Brazylii. Dobrym przykładem jest Pampulha Modern Ensemble (wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO) w Belo Horizonte, park Ibirapuera w São Paulo i Sambadrome w Rio de Janeiro.
Villanova Artigas (1915–1985)
Kolejny z najbardziej znanych architektów Brazylii jest chyba mniej znany ze swoich dzieł, a bardziej z wpływu jakie wywarł na całym pokoleniu współczesnych brazylijskich architektów. João Batista Vilanova Artigas, urodzony w południowym mieście Kurytyby, przeprowadził się do São Paulo, aby studiować architekturę, i wywarł głęboki wpływ na miasto.
Swoją sławę zdobył projektując wiele modernistycznych domów w całym São Paulo. Jednak szczególnie zasłynął dzięki stadionowi Morumbi. Do dziś jest największy stadion piłkarski w mieście.
Villanova Artigas później założył Wydział Architektury i Urbanistyki (FAU) Uniwersytetu w São Paulo i sam zaprojektował budynek wydziału. W FAU był mentorem i był częścią tak zwanej Szkoły São Paulo, grupy architektów, którzy zmieniali cały krajobraz miasta za pomocą wysoce technicznych prac, często stosując żelbet i kładąc nacisk na strukturę.
Lina Bo Bardi (1914–1992)
Choć urodziła się we Włoszech, Lina Bo Bardi spędziła większość swojego życia w Brazylii. Tym samym nierozerwalnie związała się z historią i rozwojem brazylijskiej architektury modernistycznej i brutalistycznej. W 1946 roku Bardi przeprowadziła się z Rzymu do São Paulo wraz ze swoim mężem Pietro. Zaproszono go tutaj, aby założył i kierował Muzeum Sztuki w São Paulo. W 1951 roku uzyskała obywatelstwo brazylijskie.
Gdy w 1939 roku ukończyła architekturę w Mediolanie, Lina Bo Bardi miała ogromne trudności ze znalezieniem pracy. Jak wiadomo, w tym czasie architekturę jako dziedzinę, niemal całkowicie zdominowali mężczyźni. W związku z tym jej pierwszym całościowym projektem budowlanym był jej własny dom. Oszałamiająca Casa de Vidro powstała w 1951 roku w południowo-zachodniej części São Paulo.
Następnie Bardi wyjechała na północ do Salvador, gdzie postawiono przed nią zadanie pokierowania Muzeum Sztuki Nowoczesnej Bahia. Miała także zreformować Solar do Unhão, aby stało się jego siedzibą główną. Czas spędzony w północno-wschodniej Brazylii zainspirował pierwszą zmianę stylu Bardi. Od czegoś, co ściśle pasowało do ograniczenia modernizmu i brutalizmu, do czegoś bardziej żywego i organicznego.
W 1966 roku zaprojektowała nowy budynek São Paulo Museum of Art (MASP), jej najsłynniejszą realizację. Modernistyczne arcydzieło zawieszone nad Paulista Avenue, wsparte masywnymi, jaskrawoczerwonymi betonowymi filarami.
Paulo Mendes da Rocha (1928 – obecnie)
Jeden z członków szkoły São Paulo prowadzonej przez Villanova Artigas, dziś Paulo Mendes da Rocha jest prawdopodobnie największą marką we współczesnej architekturze brazylijskiej. Jego prace można oglądać w całym mieście, w tym Muzeum Rzeźby Brazylijskiej (MuBE), centrum kultury FIESP, Pinacoteca do Estado oraz Muzeum Języka Portugalskiego w oszałamiającym dworcu kolejowym Luz.
Jego najnowszy projekt, centrum kultury SESC 24 de Maio w historycznym centrum São Paulo, to piękny budynek, który doskonale łączy w sobie surowy, ale piękny krajobraz miejski, który go otacza.
Ruy Ohtake (1938 – obecnie)
Syn japońsko-brazylijskiego artysty Tomie Ohtake (1913–2015), który był jednym z pionierów nieformalnego abstrakcjonizmu. Ruy Ohtake kontynuował spuściznę artystyczną swojej rodziny, stając się jednym z najbardziej znanych brazylijskich architektów. Jego dzieła obejmują scenę brazylijską, japońską i europejską wykorzystując modernistyczne i brutalne ramy.
Wśród najbardziej znanym przykładów jego architektury jest przyciągający wzrok hotel Unique w São Paulo. To jeden z najbardziej znanych hoteli designerskich w Brazylii. Dostosowując się do ograniczeń planowania otaczającej okolicy, Ohtake zaprojektował stylowy hotel, który nie zakłóca lokalnej panoramy.
Kolejne z jego najbardziej znanych dzieł znajduje się również w São Paulo, w kształcie siedziby Tomie Ohtake Cultural Institute. Jest to duży budynek w stylu futurystycznym, który pomimo swoich rozmiarów został starannie przemyślany w najdrobniejszym szczególe. To zabieg typowy dla stylu architektonicznego Ohtake.
Isay Weinfeld (1952 – obecnie)
Jednym z najbardziej ekscytujących współczesnych architektów w Brazylii jest 68-letni Isay Weinfeld. Najbardziej znany z kierowania projektami architektonicznymi grupy hoteli Fasano w São Paulo, Porto Feliz i Punta del Este w Urugwaju. Przykłady architektury Weinfelda można teraz oglądać w dużych miastach Brazylii. W zachwyt wprawiają szczególnie efektowne budynki mieszkalne, takie jak Edifício 360. Tu fasady składające się z asymetrycznych prostokątów, elegancko ułożonych obok siebie. Natomiast wieża Santos Augusta składa się z czterech nieregularnie ułożonych wież.
Zobacz także:
nagroda-pritzkera-panteon-japonskiej-architektury
nowoczesne-wnetrza-brazylijski-modernizm
