Santiago Calatrava zyskał sławę na całym świecie za sprawą swoich lśniąco białych, niebanalnych projektów. Urzekł świat niesamowitymi osiągnięciami strukturalnymi, odkąd zaczął projektować nowoczesną architekturę jako student w Walencji w Hiszpanii. Jego styl określa się jako wyraźnie neofuturystyczny ze względu na innowacyjne wykorzystanie materiałów i elegancką, futurystyczną estetykę.
Jednak artystyczna wrażliwość Calatravy nie ogranicza się wyłącznie do architektury, ponieważ realizuje się także jako rzeźbiarz i malarz. Bez wątpienia jednak jego dzieła w mniejszej skali wpływają na kształt projektowanych przez niego płynnych i onirycznych budowli. Choć jego twórczość obejmuje wiele rodzajów struktur, na pierwszy plan wysuwa się zaangażowanie w tworzeniu inspirujących przestrzeni obywatelskich. Santiago Calatrava odpowiada więc za projekty mostów, stacji kolejowych i aren dedykowanych kulturze i sportom, które powstają na całym świecie. To podejście, razem z płynną integracją projektów architektonicznych i inżynierii strukturalnej przyniosły mu liczne nagrody.
Santiago Calatrava – podróż w przyszłość
W 2016 roku otwarto długo wyczekiwane centrum transportowe World Trade Center Hub, znane lepiej jako Oculus. Przestrzeń ta służy jako stacja kolejowa między Nowym Jorkiem a New Jersey oraz hala z przestrzenią handlową. Budynek zaprojektowany tak, by wyglądał jak ptak uwalniany z rąk dziecka. Natomiast wnętrze Oculusa pokrywa biały marmur, aby stworzyć wrażenie otwartości i przewiewności.
Budowę Gare do Oriente (stacja Lisbon Oriente) ukończono w 1998 roku tworząc węzeł komunikacji zbiorowej stolicy Portugalii. W ciągu roku przewija nie tu 75 milionów ludzi – mniej więcej tyle samo co Grand Central Station w Nowym Jorku. Zainspirowany architekturą gotycką kratowy baldachim ze szkła i stali stanowi najbardziej rozpoznawalną część dworca, którą niektórzy porównują do drzew.
Reggio Emilia AV Mediopadana, czyli stację szybkiej kolei w Reggio Emilia we Włoszech, otwarto w 2013 roku. Wykonana z pomalowanej na biało stali i szkła, pofalowana struktura tworzy kształt zwany krzywą sinusoidalną.
Santiago Calatrava – twórca symboli
W miejsce zniszczonego przez atak terrorystyczny 11 września 2000 roku, greckokatolickiego kościoła prawosławnego św. Mikołaja, Santiago Calatrava zaproponował w 2013 projekt bezwyznaniowego centrum duchowego. Budowla w stylu bizantyjskim obejmuje 40 elementów konstrukcyjnych żebrowej kopuły, zupełnie jak w Hagia Sophia. Ten symboliczny obiekt znajduje się w pobliżu innego dzieła słynnego architekta – Oculusa.
Pokryte aluminium drewniane belki tworzą falisty dach winiarni Bodegas Ysios w Laguardia w Hiszpanii, ukończonej w 2000 roku. Konstrukcja powstała na zlecenie Grupy Bodegas i Bebidas i ma harmonizować z otaczającymi ją górami Sierra de Cantabria.
Zegarmistrz wśród architektów – Santiago Calatrava
Wspornikowy most słoneczny, który rozciąga się nad rzeką Sacramento w Redding w Kalifornii, to największy na świecie działający zegar słoneczny. Wieża wsporcza rzuca cień na tarczę znajdującą się na północnym krańcu mostu, podając dokładny czas jednego dnia w roku: przesilenia letniego.
Montjuïc Communications Tower również działa jako duży zegar słoneczny. Wieża pokryta białym metalem została zainspirowana przedstawieniem starożytnego greckiego sportowca klęczącego, aby odebrać swój medal. Ukończony w 1992 roku obiekt zbudowano do transmitowania relacji z Igrzysk Olimpijskich w Barcelonie.
Santiago Calatrava – olimpijczyk
Architekt brał udział w kilku Olimpiadach – zaczynając od tej w 1992 w Barcelonie, gdzie zaproponował wieżę, skąd transmitowano na cały świat zmagania sportowców. W 2004 natomiast odpowiadał już za cały kompleks olimpijski w Atenach. Calatrava musiała sprostać wymaganiom odwiedzających, zapewnić wydajne rozwiązania w zakresie gospodarowania odpadami i innych problemów ekologicznych oraz utrzymać lokalną roślinność, drzewa oliwne i cyprysy.
Santiago Calatrava zreorganizował istniejący 100-hektarowy obszar i zaprojektował nowy dach dla Stadionu Olimpijskiego. W jego pracowni powstał tez projekt nowego dachu i remontu Velodrome, placy wejściowych oraz ich zadaszeń. Dodatkowo, z własnej inicjatywy, zaprojektował kompleks Agora, centralny Plac Narodów, w tym wysadzane drzewami bulwary. W rezultacie powstały także liczne rzeźbiarskie obiekty, jak choćby para struktur arkadowych i jego własna wersja znicza olimpijskiego – gigantycznej pochodni. Naturalnie nie zabrakło praktycznych i funkcjonalnych budowli, dedykowanych zarówno sportowcom jak i kibicom, czyli praktyczne kładki i przejścia dla pieszych oraz obiekty transportu publicznego.
Obiekty kulturalne jako dzieła sztuki architektonicznej
Miasto Sztuki i Nauki to kompleks kulturowy w Walencji w Hiszpanii, składający się z siedmiu różnych struktur. L’Umbracle to promenada z rodzimymi roślinami, która służy jako wejście do miasta. L’Hemesifèric, czyli kino w kształcie oka, planetarium i laserium. El Museu de les Ciències Príncipe Felipe, muzeum nauki, którego struktura naśladuje szkielet wieloryba. L’Oceanogràfic, akwarium na świeżym powietrzu. El Palau de les Arts Reina Sofia, opera z charakterystycznym łukiem przypominającym pióro. El Pont de l’Assut de l’Or, most wiszący i wreszcie oraz L’Àgora – arena imprez sportowych i koncertów.
Podobny do skrzydeł pawilon Quadracci Pavilion w Muzeum Sztuki Milwaukee w Wisconsin stał się najbardziej ikoniczną częścią tożsamości tej instytucji od czasu jego ukończenia w 2001 roku. „Skrzydła” zamykają się nad konstrukcją w nocy lub podczas złej pogody, chroniąc zwiedzających a także ogromną kolekcję dzieł sztuki poniżej.
Museu do Amanhã (Muzeum Jutra), wznoszące się nad brazylijską zatoką Guanabara, otwarto w 2015 roku. Znajdujące się w Rio de Janeiro muzeum poświęcone nauce zawiera eksponaty, które zachęcają do myślenia o ludzkości i zrównoważonym rozwoju.
Auditorio de Tenerife (Auditorium Teneryfy) zostało otwarte w 2003 roku na wyspie o tej samej nazwie, jednej z Wysp Kanaryjskich u południowego wybrzeża Maroka. Wychodząca na Ocean Atlantycki konstrukcja słynie z podwieszonego łuku, który wydaje się przeciwstawiać grawitacji, osłaniając amfiteatr pod spodem.
Mosty, przejścia, połączenia
Most Samuela Becketta, łączący nabrzeże Sir Johna Robertsona i North Wall Quay nad rzeką Liffey w Dublinie, ma przypominać harfę, narodowy symbol Irlandii. Ukończony w 2009 roku most wantowy nosi imię irlandzkiego pisarza, dramaturga i poety.
Nowy most Margaret McDermott – nazwany na cześć filantropki, która przekazała fundusze niezbędne do rozpoczęcia projektu, powstanie w Dallas. Ma poprowadzić nad wodą 13-pasmową autostradę I-30, wraz ze zintegrowanymi ścieżkami dla pieszych i rowerami. Cechą charakterystyczną tego systemu jest para białych stalowych łuków o wysokości 275 stóp, które będą wspierać kładki po obu stronach jezdni i tworzyć drugą charakterystyczną sylwetkę wzdłuż ewoluującego nabrzeża Dallas.
Smukła stalowa skrzynia pylonu mostu kolejowego nad rzeką Crati we Włoszech ma przekrój czworoboczny z zaokrąglonymi narożnikami i jest odchylona do tyłu. W ten sposób wskazuje na napięcie, a także tworzy wyraźny wizualny kierunek w stronę miasta. Ogólnie struny i forma tej konstrukcji sugerują gigantyczną harfę.
Most Pokoju, rozciągający się nad rzeką Bow w Calgary w stanie Alberta, ukończono w 2012 roku. Od tego czasu służy pieszym i rowerzystom w okolicy. Konstrukcja rurowa jest poprzecinana kratownicą z czerwonej stali na cześć flag Kanady i Calgary.
Architektura z rzeźby
W oparciu o własną figuratywną rzeźbę Santiago Calatrava zaprojektował Twisting Torso w Malmö – budynek mieszkalny zamówiony przez HSB Sweden i ukończony w 2005 roku. Konstrukcja składa się z dziewięciu segmentów, z których każdy składa się z pięciu pięciokątnych pięter, które wydają się delikatnie skręcać w górę. Dzięki wyjątkowej konstrukcji budynku, projekt oddano do użytku z dużym wyprzedzeniem.
Stacja kolejowa przy lotnisku Saint-Exupéry w Lyonie powstała jeszcze wcześniej, bo w 1994 roku, jednak do dziś nie traci nic ze swojego futurystycznego ducha. Dramatyczna formę nadbudowy hali centralnej Santiago Calatrava zaczerpnął z jednej ze swoich rzeźb. Wyważony kształt przypomina drapieżnego ptaka w locie.
Rzeźby architekta
Obelisk znajduje się na Plaza de Castilla, w północnej części Madrytu, obok wież „Puerta de Europa” i nowego obszaru biznesowego CT. Dużą, ruchomą rzeźbę tworzy centralna rura ze stali pokryta obudową z 462 prętów z brązu, które można przesuwać za pomocą układu hydraulicznego. Centralna rura spoczywa na pomocniczej konstrukcji stalowej, która rozciąga się nad różnymi tunelami i galeriami znajdującymi się pod placem. Elementami fundamentu są trzy pale betonowe o średnicy 1m.
Muzeum Meadows na Southern Methodist University (SMU) mieści jedną z największych i najbardziej wszechstronnych kolekcji sztuki hiszpańskiej od dziesiątego do XX wieku poza Hiszpanią. Wśród nich są dzieła El Greco, Velàzqueza, Ribery, Murillo, Goi, Miry i Picassa. W kolekcji znajdują się renesansowe ołtarze, monumentalne barokowe płótna, rokokowe szkice olejne, polichromowane rzeźby w drewnie, impresjonistyczne pejzaże, modernistyczne abstrakcje, obszerny zbiór grafik Goi oraz grupa rzeźb czołowych artystów XX wieku.
Właśnie tutaj znajdujemy Wave, czyli Falę – pierwszą wielkoskalową rzeźbę Calatravy, którą zostanie na stałe w Stanach Zjednoczonych. Rzeźba ma 40 stóp głębokości i 90 stóp długości z 129 równych i proporcjonalnych prętów z brązu. Te pręty są połączone z mechanizmem, który sprawia, że całość kołysze się sekwencyjnie, nadając mu czterokierunkowy, falisty ruch. Rzeźba stanęła nad płytką, wolno płynącą wodą na czarnym granitowym basenie. W ciągu dnia tafla wody odbija ten ruch, a nocą rzeźbę oświetlają reflektory znajdujące się w basenie.
Pochwała nauki
Jednym z najwcześniejszych zrealizowanych projektów Santiago Calatravy jest budynek nowego, powiększonego liceum w Wohlen w Szwajcarii. Zlecenie przyjęła pracownia architektoniczna Burkhard, Meyer & Steiger, która niebawem zaangażowała Santiago Calatravę do przedstawienia propozycji pokrycia dachowego czterech kluczowych pomieszczeń. Przestrzenie te mają charakter publiczny i, jako węzły w całej sieci, łączą się, aby określić ogólną atmosferę we wnętrzu tego nowego ceglanego kompleksu.
W 2009 roku Santiago Calatrava została wybrany do stworzenia planu generalnego dla nowego kampusu Florida Polytechnic. Miał też zaprojektować pierwszy budynek na północnym krańcu liniowego jeziora, który mieści 26 laboratoriów dydaktycznych i sal lekcyjnych, a także biura i amfiteatr. Białe aluminiowe żaluzje, otoczone łukowymi stalowymi elementami. Tworzą w ten sposób pergolę nad jeziorem, otaczając betonowy budynek kratą przypominającą odwróconą, przepuszczalną formę do ciasta.
Dopasowane, ruchome aluminiowe żaluzje, zacieniają dach i sklepiony świetlik, łagodząc oślepiające światło we wnętrzu. Zautomatyzowane żaluzje poruszać jak skrzydła Muzeum Sztuki Milwaukee, w którym zastosowano podobną technologię. Kampus uniwersytecki, poprzez swoją formalną aranżację i obraz ikonograficzny, określa instytucję, która stara się nadać fizyczną reprezentację najwyższym aspiracjom człowieka.
Najwyższe budynki w najbliższej przyszłości
Na realizację wciąż czeka wiele ukończonych projektów kolejnych spektakularnych budowli, a wśród nich zachwyca wysoka i smukła forma Chicago Spire. Najwyższy budynek w Stanach Zjednoczonych Santiago Calatrava wyobraził sobie ze szklaną fasadą, która wydaje się falować. Efekt fałdy peleryny wirującej wokół postaci osiągnięto, dzięki innowacyjnym rozwiązaniom konstrukcyjnym. Skręcona forma wieży zapewnia przewagę strukturalną, zmniejszając wpływ siły wiatrów, istotnego czynnika oddziałującego na wszystkie wysokie budynki. Nieregularność powierzchni wieży zapewnia, że siły wiatru odbijają się od fasady w wielu kierunkach, zamiast narastać jako jedna siła. W ten sposób konstrukcja zapobiega skrajnym ruchom bocznym.
Dubai Creek Tower Santiago Calatravy to z kolei drapacz chmur, którego wysokość przebija wszystkie istniejące na świecie wieżowce. Budowę rozpoczęto w 2016 roku, a skończona miała być w 2020. Monumentalny projekt, wybrany z sześciu propozycji konkurencyjnych firm, jest inspirowany naturalnymi formami lilii i przywołuje kształt minaretu, charakterystycznego elementu architektonicznego w kulturze islamu.
Przyszłość komunikacji
Do miasta dziedzictwa, Mons wkracza mobilność i współczesna architektura. Santiago Calatrava otrzymał zlecenie zaprojektowania nowej stacji multimodalnej i otaczającej ją infrastruktury po wygraniu konkursu na projekt w 2004 roku. Nowa galeria stacji to swojego rodzaju most nad torami i peronami. Połączy dwa obecnie odrębne obszary miasta – mniej gęstą dzielnicę mieszkaniową na północy z historycznym miastem na południu.
Santiago Calatrava opracował plan zagospodarowania przestrzennego Sharq Crossing (dawniej Doha Bay Crossing) na zlecenie Ministerstwa Spraw Komunalnych i Urbanistyki (MMUP). Stanowi on unikalną kombinację wydajnego rozwiązania inżynieryjnego i kultowego projektu. Masterplan obejmuje główne połączenie komunikacyjne łączące obszar lotniska z dzielnicą finansową West Bay i Miastem Kultury. Zastępując poprzednio proponowany system wyłącznie tunelowy, Santiago Calatrava zaprojektował rozwiązanie z mostem na każdym z trzech końców systemu tunelu.
CV
Santiago Calatrava (ur. 28 lipca 1951) to jeden z najbardziej znanych i kontrowersyjnych, aktywnych zawodowo architektów. Znany jest ze swoich śmiałych neofuturystycznych budynków rzeźbiarskich i ponad 50 mostów, które zbudowano na całym świecie. Z wykształcenia architekt i inżynier budowlany, Calatrava słynie z pracy, która wydaje się sprzeczna z prawami fizyki i nadaje poczucie ruchu nieruchomym obiektom.
Urodzony i wychowany w Walencji Calatrava już gdy dorastał, pragnął zostać artystą. Na zajęcia plastyczne zaczął uczęszczać w wieku 8 lat. Zachęcony przez rodziców, którzy dostrzegli w synu duży potencjał, opuścił dom, aby uczęszczać do l’Ecole des Beaux-Arts w Paryżu. Jednak kiedy przybył w 1968 roku, protesty studentów osiągnęły punkt kulminacyjny. W związku z odwołaniem zajęć wrócił do Walencji, aby zapisać się do Escuela Técnica Superior de Arquitectura. Po ukończeniu studiów wyjechał do ETH w Zurychu, gdzie uzyskał dyplom z inżynierii strukturalnej. Kolejnym krokiem był doktorat z nauk technicznych. Czyni go jednym z nielicznych architektów, którzy wówczas mieli także tytuł inżyniera.
Utalentowany Pan Calatrava
Założył własną praktykę w Zurychu w 1981 roku, a wkrótce potem wygrał konkurs na projekt lokalnej stacji kolejowej. Projekt, zainspirowany szkieletem psa, który dostał w prezencie, wskazywał na styl, który zdefiniowano później. Charakteryzujący się zakrzywionymi betonowymi korytarzami, które łącząc się tworzą pozory klatki piersiowej. Jego pierwszy amerykański projekt, Muzeum Sztuki Milwaukee, poszedł jeszcze o krok dalej. Santiago Calatrava wykorzystał tu bowiem prefabrykowane, ruchome części, z organicznymi formami przypominającymi ptaka. Na początku swojej kariery zaprojektował wiele mostów, które umocniły jego reputację jako architekta. Wśród nich warto wspomnieć choćby most Bac de Roda w Barcelonie w Hiszpanii.
W 2003 roku, w następstwie zamachu 11 września, Calatrava otrzymał zlecenie na przeprojektowanie terminalu kolejowego PATH w World Trade Center. Jednak jego projekt, przypominający feniksa powstającego z popiołów, zapoczątkował serię ostatnich kontrowersji. Wynikały one przede wszystkim z opóźnień i nagłego przekroczenia budżetu. Ten wzorzec powtarza się w wielu projektach, w tym w odwołanej inwestycji Chicago Spire i kilku innych. Calatrava kwestionował zarzuty, argumentując, że w wielu przypadkach problemy wynikały nie z jego winy i nie miał nad nimi kontroli. Mimo wszystko pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci architektury. Jego ambicja i konstrukcyjna pomysłowość przesuwają granice nowych projektów, takich jak Muzeum Jutra w Rio de Janeiro i Yuan Ze University Project na Tajwanie.
Zobacz także:
mies-van-der-rohe-architektura-siegnal-chmur
panteon-brazylijskiej-architektury
herzog-de-meuron-lacza-architekture-ze-sztuka
