Duński design znany jest w całym świecie, dlatego warto poznać kluczowe postaci, które od początku XX wieku pracowały na ten międzynarodowy rozgłos. Ponadczasowe projekty do dziś w produkcji wciąż znajdują nowych fanów i nabywców. Natomiast klasyki, które powstały w latach 50-tych, 60-tych i 70-tych stanowią dzisiaj ikony, za które miłośnicy designu są skłonni oddać nie małe fortuny na aukcjach.
Bez wątpienia duńscy projektanci byli pod silnym wpływem funkcjonalizmu dyktującego formę, zgodnie z założeniami szkoły Bauhausu. Doprowadzili ten postulat projektowy do perfekcji szczególnie w przypadku mebli i oświetlenia. Poszukując nowych materiałów i rozwiązań technologicznych, przekraczali granice odkrywając nowe możliwości. W rezultacie powstał oddzielny styl, łaczący bauhasowski formalizm z minimalizmem. Jednak to co jeszcze wyróżnia duński design to estetyka wyrażona przez doskonałe rzemiosło, choćby stolarkę.
Zapraszamy na wycieczkę w przeszłość, by poznać twórców, którzy zdefiniowali to, co dzisiaj nazywamy stylem skandynawskim.
Kaare Klint
Kariera Kaare Jensena Klinta rozpoczęła się od zamiaru zostania artystą, a Klint wykazał się znacznym talentem. Jako młody człowiek poszedł do P.S. Krøyers School, gdzie uczył się pod okiem Johana Rohde. Już jako 16-latek pracował nad dekoracjami w ratuszu w Kopenhadze, co mówi sporo o jego talencie. Kaare Klint zajmował się malarstwem przez całe życie, ale jego życie zawodowe podyktował fakt, że ojciec, Peder Vilhelm Jensen Klint, zajmował się architekturą i wciągnął w to syna.
Pod skrzydłami ojca Kaare Klint już w młodym wieku nauczył się poważnego i ambitnego podejścia do pracy w zawodzie architekta. Podobnie jak jego ojciec, był dokładny, szukał spokoju i zanurzył się w materiale ze świadomością jego dziedzictwa. Był świetnie przygotowany, a w 1914 roku otrzymał swoje pierwsze duże zlecenie. Miał zaprojektować meble do Muzeum Faaborg z Carlem Petersenem.
W związku z tym Kaare Klint zaprojektował znane krzesło Faaborg, w którym 26-letni architekt wykazał ogromny talent do rysowania. Stworzył lekkie siedzenie bez zbędnych elementów. Później powierzono mu zadanie sporządzenia inwentarza np. biura premiera Thorvalda Stauninga, muzeum Thorvaldsensa, Glyptoteket i kolekcji Davida.
„Porządek tworzy fundament piękna”
Na wydziale sztuki meblowej i wyposażenia przy Akademii Sztuki Kaare Klint prowadził wykłady od 1924 roku do śmierci w 1954. Przekazywał tam swoją wszechstronną wiedzę i duże doświadczenie w projektowaniu mebli, budownictwie i inżynierii lądowej. Dzięki umiejętnościom edukacyjnym i dokładności był jednym z najbardziej cenionych pedagogów wśród duńskich projektantów. Natomiast jednym z najbardziej znanych studentów Klinta był Børge Mogensen. Sam Klint miał nadzieję, że to właśnie on zastąpi go na stanowisku profesora. Był uczniem, który najlepiej potrafił przekazać myśli Kaare Klinta na temat mebli całemu społeczeństwu. Oprócz Børge Mogensena wśród uczniów Klinta znalazła się cała grupa największych duńskich architektów mebli, takich jak Ole Wanscher, Mogens Koch, Edvard Kindt-Larsen i Arne Karlsen.
Kaare Klint był otwarty i czerpał wielką inspirację z mebli angielskich, chińskich i południowoeuropejskich. Klint opowiadał się za budowaniem tradycji, a jego styl można określić jako klasyczny – z nowoczesnym akcentem. Odrzucił niepotrzebne ozdoby ze swoich źródeł inspiracji i uprościł je. Do jego najbardziej znanych mebli należą krzesło Faaborg, krzesło Safari, krzesło Czerwone, krzesło MIX, sofa Addition i wiele innych.
Finn Juhl
Za jednego z ojców duńskiego designu uważa się Finna Juhla, architekta, projektanta wnętrz i designera. Zadebiutował on w 1937 roku, współpracując wtedy z producentem szaf – Nielsem Vodderem. Od początku produkował meble w małych ilościach, a po raz pierwszy Finn Juhl zaprezentował swoje projekty na Wystawie Gildii. Ta inicjatywa miała na celu podkreślenie roli rzemiosła w nowych metodach produkcji masowej. Chociaż dziś meble Juhla stanowią obiekt szacunku i pożądania, podczas pierwszych spotkań z widownią, delikatnie mówiąc, nie wzbudziły zachwytu.
Jego słynny fotel Pelikan, wyprodukowany po raz pierwszy w 1940 roku, krytycy określili mianem „estetyki w najgorszym możliwym znaczeniu tego słowa”. Konserwatywni obserwatorzy nie dostrzegli potencjału w organicznych, inspirowanych naturą formach, które zaproponował Juhl. Na szczęście nie podcięło to skrzydeł młodemu architektowi, który rozpoczął współpracę z Amerykanami.
Dzięki jego projektom wnętrz wkrótce dostrzeżono i doceniono wyjątkowy talent za oceanem. W ten sposób Finn Juhl rozsławił i spopularyzował duński design na międzynarodowej arenie. To także jemu zawdzięczamy wiele rozwiązań i cech mebli z drewna teakowego, na którym Juhl najbardziej lubił eksperymentować. Dzięki objęciu posady starszego wykładowcy w kopenhaskiej Szkole Projektowania Wnętrz w 1945 roku, miał ogromny wpływ na kolejne pokolenia designerów i ich realizacje.
Børge Mogensen
Rozpoczął szkoląc się jako stolarz w 1934 roku, by potem, w latach 1936–37, studiować projektowanie mebli w Duńskiej Szkole Sztuki i Rzemiosła. Następnie przeszedł na wydział architektury na Akademii Sztuk Pięknych i skończył w 1942 roku. Studiował tu pod okiem Kaare Klinta. To niezwykle ważna postać w duńskim designie.
Meble Børge są – podobnie jak on sam – świadome i skromne. Z zewnątrz powściągliwe, ponieważ mają wspierać indywidualność użytkownika i swobodne życie. Jednak nie są neutralną, są aktywnie obecnę, mają swój cel ”- Arne Karlsen, architekt i przyjaciel
Børge Westergaard Mogensen był jednym z najważniejszych duńskich projektantów mebli. Przez ponad 30 lat tworzył meble, które później stały się klasykami, i które dziś uważa się za jedne z głównych dzieł w duńskiej historii mebli.
Proporcja i komfort
Børge Mogensen nie skupiał się na rysowaniu najpiękniejszych i eksperymentalnych mebli. Zamiast tego dążył do stworzenia demokratycznych projektów, które spodobałyby się rosnącej klasie średniej. Miały być zarówno dostępne, jak i trwałe. Tak więc Mogensen zajmował się przede wszystkim dostosowaniem użytecznych mebli do ludzkiego ciała. Solidne wykonanie i jakość materiałów, z którymi pracował, stanowiły nieodzowny element w jego twórczości.
Przez całe życie zawodowe rozwijał swoje meble na podstawie dokładnych pomiarów i badań proporcji. Projektując system szaf, zmierzył długość płaszcza i szerokość koszuli z kołnierzykiem, a pracując nad nowym krzesłem, opierał się na wymiarach ludzkiego ciała.
Spokój i uczciwość
Meble Børge Mogensena charakteryzują się prostym i racjonalnym językiem projektowania, a więc mają w sobie uczciwość i spokój. Wykracza to znacznie poza matematyczne formuły, na podstawie których tworzył. Nie wyróżniają się i nie wymagają uwagi, mimo że często do ich produkcji wykorzystano najlepsze materiały.
Dziś Børge Mogensen jest uosobieniem duńskiej sztuki meblowej: szanując duńską tradycję projektową, stworzył proste, funkcjonalne meble. Przystosował swoje projekty do wymogów współczesności, a także przyszłości, ponieważ w XXI wciąż pozostają aktualne. A ich prostota i funkcjonalność stały się podstawowymi wartościami definiującymi skandynawski i duński design.
Poul Kjærholm
Poula Kjærholma uważa się za jednego z najważniejszych przedstawicieli duńskiego designu. Na kartach historii wzornictwa zapisał się za sprawą ponadczasowego minimalizmu swoich nowoczesnych projektów.
Jako 20-latek Poul Kjærholm podobnie jak wielu jemu współczesnych, rozpoczął karierę jako praktykant stolarski w Hjørring. Następnie kontynuował naukę w w Kopenhadze u nauczycieli takich jak Jørn Utzon i Hans J. Wegner. Już trzy lata po zakończeniu studio powrócił na Akademię Sztuk Pięknych w roli wykładowcy. Tytuł profesora tej uczeli uzykał w 1976 roku, idąc w ślady swoich mistrzów – Kaarea Klint i Ole Wanschera.
Jednak w odróżnieniu do tradycyjnego podejścia swoich poprzedników, Poul Kjærholm był oczarowany międzynarodowym modernizmem. Szczególną inspirację stanowiły dla niego doktryny niemieckiego Bauhausu. Fascynowała go estetyczna i geometrycza prostota oraz wykorzystanie stali. Kjærholm najbardziej podziwiał Miesa van der Rohe za fotel Barcelona oraz pawilon barceloński, zaprojektowany na Światową Wystawę w 1929 roku.
Luksusowa nowoczesność
Duński design w postaci mebli Poula Kjærholma mocno odbiegał wyglądem od projektów Finna Juhla i Hansa J. Wegnera. Różnił się zarówno pod względem doboru materiałów jak i wzornictwa. Zamiast drewna wykorzystywał stal, szkło, marmur, skórę, a nawet trzcinę. Chociaż jego meble emanują prostotą, produkcja była bardzo kosztowna. Dlatego od samego początku były drogie i ekskluzywne, jednak jakość Kjærholm była bezkompromisowa.
Dzięki wytrzymałości stali Kjærholm mógł realizować pomysły, które uwolniły projekt od wszystkiego co zbędne i niepotrzebne. W ten sposób powstały meble jeszcze bardziej ponadczasowe i nowoczesne. Spod jego ręki wyszły niektóre dzieła, którymi duński design szczyci się najbardziej. Wśród nich na pewno należy wymienić krzesło PK 22 i serię PK 31. Jego meble stanowią element stałej wystawy w muzeach, takich jak Museum of Modern Art w Nowym Jorku i Victoria & Albert Museum w Londynie.
Hans Wegner
Światowej sławy projektant mebli, Hans Wegner, urodził się jako syn szewca. W związku z tym dorastał otoczony wytwornym kunsztem. Wcześnie odkrył swoje zamiłowanie do drewna, ucząc się jako dziecko u mistrza stolaki H. F. Stahlberga. Swoje pierwsze krzesło zaprojektował w wieku zaledwie 15 lat. Potem kształcił się w Kopenhadze, na tamtejszej uczelni Sztuki i Rzemiosła.
Po otrzymaniu dyplomu z architektury w 1938 roku rozpoczął pracę w charakterze asystenta projektanta u Arne Jacobsen i Erika Møllera. Swoją własną pracownię projektową założył w 1943 roku. Jednocześnie wykładał w Duńskiej Szkole Wzornictwa Przemysłowego. Poza meblami projektował także wyroby ze srebra, tapety oraz lampy.
Zamiłowanie do naturalnych materiałów
Hansa Wegnera można określić mianem prawdziwego miłośnikia naturalnych materiałów. Doskonale rozumiał i realizował ideę tworzenia mebli, które były jednocześnie piękne i funkcjonalne. Duński design zyskał światową sławę także dzięki jego niezwykłej kretywności. W ciągu swojej kariery zaprojektował ponad 500 różnych krzeseł i łącznie ponad 1000 projektów mebli.
Do jego najsłynniejszych projektów należą krzesło „China Chair” oraz „Peacock Chair”. Jednak największą popularność zawdzięcza “Round Chair”, które amerykańska prasa wnętrzarska ogłosiła „najpiękniejszym krzesłem na świecie”. Podejście Wegnera do projektowania łączyło stare z nowym. W zasadzie zdekonstruował tradycyjne krzesło do części, aby pokazać je w najczystszej formie.
Mebel w roli głównej
Geniusz Hansa Wegnera tkwi w jego umiejętności zaprojektowania indywidualnego mebla, który nie potrzebuje żadnych dodatków. Jego projekt doskonale wygląda stojąc samotnie, dlatego nigdy nie było potrzeby tworzenia całej linii mebli. Współpraca Wegnera z mistrzem stolarskim Johannesem Hansenem pozwoliła stworzyć jedne z największych ikon, które wyróżniają duński design. Rzemieślnik przez wiele lat wkładał cały swój kunszt i wiedzę, aby zrealizować zamysły wielkiego projektanta. Natomiast Wegner bardzo aktywnie uczestniczył w całym procesie produkcyjnym, dopracowując prototypy do możliwości i ograniczeń drewna. Harmonijna realcja pozwaliła na realizację wielu wytwornych i wyróżniających się projektów.
Arne Jacobsen
Kariera jednego z najbardziej znanych duńskich projektantów, Arne Jacobsena, była długa i bogata. Jego wkład w duński design jak i funkcjonalizm architektoniczny jest niepodważalny. Arne Emil Jacobsen dorastał w Kopenhadze, w domu, który zgodnie z ówczesną modą, wypełniały ciężkie i ciemne meble i zasłony. Prawdopodobnie, aby przeciwstawić się przesadnie ozdobnemu stylowi, jako dziecko zamalował kolorową tapetę w swoim pokoju białą farbą.
Gdyby nie ojciec, Arne Jacobsen najprawdopodobniej zostałby malarzem artystą, ponieważ świetnie rysował i przedstawiał przyrodę. Jednak rodzic zdecydował, że powinien kształcić się na architekta. Na szczęście talent do przedstawiania idei właśnie na papierze dał mu szansę na realizację jego szkiców.
Duński design pod wpływem Bauhausu
Zanim podjął naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze, Arne Jacobsen podróżował i praktykował między innymi w Niemczech i we Włoszech. W 1925 roku, jeszcze podczas studiów, uczestniczył w paryskiej wystawie L’Exposition Internationales des Arts Décoratifs. Co więcej zdobył tam srebrny medal za projekt krzesła Paris Chair. Tak więc szybko zyskał sławę i uznanie świetnego projektanta, lecz jednocześnie zafascynował się pracą Le Corbusiera.
Najpierw Jacobsen zajał się projektowaniem prywatnych domów, w tym własnego w 1929 roku. W latach 30. wygrał swój pierwszy projekt publiczny, który dotyczył remontu obszaru plaży Bellevue w Klampenborgu. W rezultacie, w 1935 roku ukończono jeden z jego najbardziej znanych budynków – Bellavista. Do dziś stanowi on ikonę architektury i charakteryzuje ideę duńskiego modernizmu. W czasie wojny Jacobsen współpracował z Erikiem Møllerem i Hansem J. Wegnerem w ratuszu w Aarhus. Jednak w 1943 roku, ze względu na swoje żydowskie pochodzenie, uciekł do Szwecji. Do Danii powrócił już w roku 1945.
Wpływ amerykańskiego modernizmu na duński design
W połowie lat 50. XX wieku nastapił przełom, a duński design modernistyczny zyskał dużą popularność. Tym samym wzrosło zainteresowanie meblami Arne Jacobsena. Zainspirowała go para amerykańskich projektantów – Charles & Ray Eames. Na podstawie ich krzesła LCM, powstał pomysł na krzesło Ant, które pierwotnie miała trafić do stołówki Novo Nordisk. Przy pracach nad tym konkretnym modelem czynny udział brał Verner Panton, którego Jacobsen wówczas zatrudniał w swojej pracowni. Do najbardziej kultowych projektów z połowy XX wieku należą Egg, Swan, Drop, Lily, krzesło Grand Prix, serię Airport, krzesło Syver i wiele innych. Niektóre z nich stanowiły prawziwą innowację, ponieważ nikt przed nim nie stosował formowania sklejki drewnianej. Dzięki niemu powstał całkiem nowy sposób kształtowania i obróbki drewna.
Arne Jacobsen zmarł nagle w 1971 roku, w wieku 69 lat. Pozostawił niezwykła spuściznę architektoniczną w postaci wielu budynków i realizacji na całym świecie. Duński design wciąż czerpie z jego dorobku, a producent mebli Fritz Hansen wyprodukował praktycznie wszystkie jego projekty. Jacobsen współpracował również z innymi producentami, w tym z firmą oświetlniową Louis Poulsen.
Poul Henningsen
Poul Hennignsen, często nazywany PH w swojej rodzinnej Danii, był pisarzem, architektem, projektantem i krytykiem. Ukończył architekturę na kopenhaskiej Politechnice w 1917 roku. Budował pojedyncze wille, nieruchomości mieszkalne i budynki przemysłowe. Jednak pracował głównie z wzornictwem przemysłowym, zwłaszcza z lampami. Właśnie dzięki swoim niezwykłym projektom oświetlenia na stałe wpisał się do kanonu duńskiego designu.
Eksperymenty z Louisem Poulsenem doprowadziły do opracowania kompletnego programu oświetleniowego. W rezultacie powstała seria nieoślepiających lamp PH, które zdobyły złoty medal na wystawie światowej w 1925 roku. Zasada lampy PH została później zmieniona i zmodyfikowana m.in. Lampa PH 5 (1956) i Koglen (1958). To co wyróżnia te lampy to badania nad sposobami rozbicia światła, aby stworzyć ciekawe efekty świetlne.
Inspiracje ze stosowania przez szkołę Bauhaus stali w projektowaniu mebli doprowadziły między innymi do produkcji, zaprojektowanego w 1931 roku, kultowego fortepianu PH ze stali, celuloidu i skóry. W okresie międzywojennym należał to elity duńskiej sceny kulturalnej, za sprawą swojej kariery literackiej. Henningsen to także twórca Tivoli, którą stworzył podczas wojny, a ta lampa zaciemniająca sprawiała, że światło nie było widoczne z powietrza. Innowator i artysta malarz, stworzył jedyną w swoim rodzaju kulturę światła.
Zobacz także:
dunski-projekt-z-lat-80-po-raz-pierwszy-w-produkcji
