Włoscy mistrzowie designu: Vico Magistretti, Enzo Mari, Angello Mangiarotti, Ettore Sottsass, Achille Castiglioni i Alessandro Mendini, stworzyli ponadczasowe produkty i wpłynęli na rozwój wzornictwa przemysłowego XX wieku. Zrewolucjonizowali oni sposób patrzenia na piękno, funkcjonalność, formę i materię. Efekty ich twórczych starań stanowią współcześnie najbardziej pożądane produkty wystroju wnętrz, określane mianem ikon designu.
Enzo Mari – poważny designer
Enzo Mari uznawany jest za jednego z największych teoretyków włoskiego i światowego designu. Już we wczesnych latach 50. brał czynny udział w awangardowym zrywie świata designu. Związał się wówczas z grupą Kinetic Art, która wywarła duży wpływ na przyszłą twórczość designera. Zainspirowany postulatami głoszonymi przez Bruno Munariego stworzył projekt nazwany „16 zwierząt i 16 ryb”.
Włoscy mistrzowie designu a świat uniwersytecki
W 1963 roku powołał do życia grupę projektową Nuova Tendenza i koordynował jej pierwszą wystawę podczas biennale w Zagrzebiu w 1965 roku. W tym czasie (od 1963 do 1965 roku) rozwijał karierę dydaktyczną w Szkole Humanistycznej w Mediolanie. Było to pierwsze zetknięcie Mariego ze światem uniwersyteckim, który na tyle go zafascynował, że kroczył tą drogą nieprzerwanie do 2000 roku. Prowadził wykłady na Wydziałach Wzornictwa Przemysłowego i Architektury na Uniwersytecie w Mediolanie oraz wykładał historię sztuki na Uniwersytecie w Parmie.
W tym czasie kształtowała się jego prywatna teoria na temat designu, której wpływy można było niekiedy dostrzec w realizowanych projektach z zakresu mebli, grafiki i wyposażenia wnętrz. W 1967 roku nagrodą Compasso d’Oro uhonorowano jego indywidualne badania w dziedzinie designu, a w 2011 roku całościowy dorobek.
W 1967 roku Mari rozpoczął dziesięcioletnią współpracę z Gabbianellim. Zaprojektował wówczas kafelki łazienkowe. Odmówił przyjęcia roli zwykłego grafika i ponownie wstąpił na filozoficzną ścieżkę przemyśleń, która wkrótce doprowadziła go do odkrycia korzeni sztuki dekoracji ściennych. Głębia nowych odkryć i wiedzy zainspirowała go do stworzenia serii kafli (1968 – Elementare, 1978 – Traccia i 1981 – Decorato a Mano), w których Mari powrócił do tradycyjnych technologii produkcji, rozwijając poezję kształtów i kolorów bazujących na dawnej symbolice.
W 1974 roku Mari opublikował „Cel poszukiwania estetyki”, w którym uwaga czytelnika wędruje od designu produktu do osoby jego twórcy. Zdaniem Mariego był to klucz do zrozumienia założeń estetycznych gotowego produktu.
Włoscy mistrzowie designu tworzą nowy krajobraz domu
Dwa lata wcześniej designer wziął udział w jednej z najważniejszych wystaw poświęconych znakowi made in Italy – The New Domestic Landscape, zorganizowanej przez nowojorską MoMA. Na tle projektów takich sław, jak: Vico Magistretti, Ettore Sottsass czy Paolo Lomazzi, Enzo Mari zaprezentował swój odwrócony wazon Pago-Pago (1969). Koncepcja tej formy była wielce wymowna, stanowiła przesłanie projektanta dla całego świata designu. Mari, pokazując wielką elastyczność dopasowania produktu do różnych preferencji użytkowników, mówił jednocześnie o niemożności stworzenia perfekcyjnego projektu zaspokajającego wymagania i potrzeby wszystkich.
W latach 1976–1979 Mari był dyrektorem Industrial Design Association. Otrzymał wówczas prestiżową nagrodę Compasso d’Oro przyznawaną corocznie za wybitny design.
W 1983 roku University’s Communication Study and Archive Centre zaprezentowało bogatą (8500 sztuk) kolekcję szkiców i rysunków designera, podarowaną osobiście jako świadectwo żmudnych poszukiwań i badań na formą idealną i jej korzeniami. Jego prace wystawiane są w największych światowych muzeach designu, takich jak Galleria Nazionale d’Arte Moderna w Rzymie, Museum of Modern Art w Nowym Jorku i Luwr w Paryżu.
Wieloletni dorobek mistrza uhonorowano m.in. nagrodami w kategorii Visual Arts (przyznana przez Academy of Fine Arts of Brera in Milan) oraz wyróżnieniem w kategorii Industrial Design (przyznana przez Faculty of Architecture of Milan’s Polytechnic w 2002 roku).
Sam Mari mówi o nich z pewną ironią: „Dziwny los mnie spotkał, biorąc pod uwagę, że miałem zajmować się nauką. Na początku kariery nic nie wiedziałem o sztuce i jeszcze mniej o designie. Zawsze jednak ujmowało mnie piękno tego, na co patrzyłem: obrazy Giotta, Piera della Francesca, Michelangela, Masaccia… oraz siła dobrze zrobionych rzeczy. Zetknąwszy się po raz pierwszy z zadaniem projektowym, za wszelką cenę chciałem sprawić, by to, co stworzę, było po prostu funkcjonalne”.
Teraz, po wielu latach różnorodnych doświadczeń, Mari, zapytany o ewolucję designu, odpowiada: „Obecnie masowe wykorzystanie zaawansowanych technologii (jak np. druk 3D) bez wątpienia wpływa na uproszczenie wiedzy opartej na bazowych zasadach tworzenia designu i produkcji. Mózg ludzki jest jednak najdoskonalszym komputerem we wszechświecie, a ręce perfekcyjnym narzędziem, mającym zdolność kreowania różnorakich kształtów. Nie da się zastąpić tych dwojga ograniczoną liczbą narzędzi technologicznych stworzonych jedynie do usprawniania niektórych procesów projektowych. Warto pielęgnować tradycyjne rzemiosło i umiejętności”.
Poczynając od lat 60., Mari stworzył ponad 1500 produktów dla wiodących firm włoskich. Wszystkim projektom przyświecała zasada, w myśl której na pierwszy plan wysuwały się znaczenie i funkcja produktów, a nie ich forma. Fakt ten sprawił, że Mari jest zaliczany do grupy protagonistów minimalizmu, stylu charakteryzującego się tendencją do redukowania komponentów, materiałów i języka estetycznego. „Odejmowanie” stanowi w świecie Mariego element równoważący relację między formą a funkcją, jakością i ilością.
Zdaniem designera jednym z priorytetów współczesnego designu jest jasne określenie własnej społecznej integracji. Designer szuka uniwersalnych rozwiązań, odpowiednich dla całego społeczeństwa i wymogów realnego świata. Taki jest chociażby projekt krzesła Tonietta (1987), daleki formą od obowiązujących trendów, ale za to przywołujący wspomnienia różnych małych obiektów, które każdy jest zdolny odtworzyć w swojej wyobraźni. W konsekwencji, formy wspierające ten aspekt i bazujące na indywidualnych doznaniach, wspomnieniach i uczuciach są w stanie wybić się na wyższy poziom „kastomizacji” (dopasowania do potrzeb – przyp. red.) dzięki kodom indywidualnie odczytywanym przez każdego finalnego użytkownika.
Znakomita większość produktów stworzonych przez Mariego powstała w myśl trzech prostych zasad:
- Treść poprzedza formę.
- Funkcja odgrywa nadrzędną rolę.
- Elementy dodane i ozdobniki nie występują.
Nowoczesne środowisko człowieka i jego najbliższe otoczenie, zdaniem Mariego, wymaga mniejszej liczby przedmiotów. Ich ograniczenie przynosi korzyści nie tylko samemu użytkownikowi, lecz także nowemu społeczeństwu w ogóle. Nowe podejście do projektowania potrzebuje szczerości i większej świadomości. Mniej zawsze będzie znaczyło więcej.
Achille Castiglioni – designer awangardowy
Achille Castiglioni rozwinął koncepcję przestrzeni mieszkalnej, analizując jej funkcjonalność zarówno do strony architektonicznej, jak i wyposażenia. Był minimalistą i zwolennikiem innowacyjnych, acz prostych rozwiązań. Do dzisiaj jego wzornictwo stanowi obiekt fascynacji, zaskakując zmianą pierwotnego zastosowania przedmiotów codziennego użytku we wnętrzach.
Wielki mistrz włoskiego designu Achille Castiglioni urodził się 16 lutego 1918 roku, a zmarł w 2002. W setną rocznicę narodzin fundacja jego imienia zorganizowała serię eventów i zaoferowała kopie specjalnych wersji produktów jego projektu powstałych na przestrzeni dziesiątek lat. To wyjątkowa sposobność do uczczenia pamięci rewolucjonisty designu, ponownego odkrycia jego talentu i przybliżenia sylwetki rzeszom młodych designerów poszukujących własnych mentorów i wzorów do naśladowania.
Dzieci mistrza, Giovanna i Carlo Castiglioni, poprzez Fondazione Achille Castiglioni założoną w 2006 roku z pasją i niebywałym entuzjazmem dzielą się ze światem dorobkiem ojca i przybliżają jego sylwetkę jako człowieka w siedzibie autorskiego studia przy Piazza Castello 27 w Mediolanie.
Historia designu Achillego Castiglioniego wiąże się z sylwetką jego brata Pier Giacomo, wraz z którym do 1968 roku tworzył awangardowe, unikatowe i idiosynkratyczne obiekty. Zabawa w design zmieniła się w poważną grę, której zasady analizowane są po dziś dzień na kierunkach artystycznych i projektowych wielu światowych uczelni. Obiekty braci Castiglioni stanowią cenne dziedzictwo kulturowe i estetyczne obrazujące język włoskiego wzornictwa połowy XX wieku.
Włoscy mistrzowie designu a powojenny przemysł meblowy
Ponad 150 projektów Castiglioniego zostało wdrożonych do produkcji, a część zapadła w pamięci jako ikony designu. Przez kilka dziesięcioleci współpracował z najbardziej znaczącymi włoskimi markami, takimi jak Flos (oświetlenie), Zanotta (meble) i Alessi (artykuły gospodarstwa domowego). Jako wykładowca akademicki wychował wiele roczników studentów politechnik w Mediolanie i Turynie. Pochodził z rodziny utalentowanych projektantów – jego dwaj bracia zajmowali się projektowaniem dla przemysłu. Po drugiej wojnie światowej, kiedy włoski przemysł zaczął się dynamicznie odradzać fabryki poszukiwały utalentowanych projektantów, wdrażały nowe materiały i technologie, wcześniej stosowane tylko w przemyśle zbrojeniowym a teraz dostępne dla wszystkich. Dzięki środkom z Planu Marshalla miały pieniądze na inwestycje. Wszystko to stworzyło sprzyjające warunki dla rozkwitu włoskiego wzornictwa, które w niedługim czasie zyskało światową renomę.
W 1947 przyłączył się do komitetu organizacyjnego mediolańskiego Triennale i pracował na rzecz tej imprezy przez wiele lat. Achille Castiglioni pracował z bratem aż do śmierci Pier Giacomo w 1968 roku. Kilkakrotnie zdobyli prestiżową, włoską nagrodę w dziedzinie designu – Compaso d’Oro. W 1961 roku nawiązali wieloletnią współpracę z marką Flos, dla której zaprojektowali takie lampy jak m.in. Tacia, Arco, Toio, Snoopy i Vellela, a następnie z produkującą meble marką Zanotta.
Postaci Achillego oraz Piera Giacoma Castiglionich charakteryzuje nietypowe i unikatowe podejście do tematu architektury wnętrz. Bracia zyskali miano niezwykłego duetu projektantów, z początku znanych przede wszystkich z artykułów i publikacji na temat domownictwa. W ich działalności pragmatyzm wnętrzarstwa domowego przeplata się z abstrakcjonizmem i artystycznym ekspresjonizmem wystaw. W historii zdarzyły się jednak momenty, w których poruszana przez nich problematyka wnętrz była interpretacją klasycznych zasad i wątków architektury, odbiegających od nurtów obowiązujących w czasie powstawania ich realizacji. Bracia Castiglioni projektowali, bawiąc się i zaskakując.
Rezultatem tej całkiem poważnej zabawy były narodziny nowych idei organizacji funkcjonalności pomieszczeń mieszkalnych, które testowane były w szczególnych warunkach. W eksperymentach towarzyszyli im inni projektanci, biorący udział w powstawaniu niesamowicie unikatowych przestrzeni, które przez lata, aż do dzisiaj, były coraz bardziej doceniane. Ekspozycje efektywnie ukazywały dowody projektowania według intuicji, inwencji, czaru i innowacyjności.
Angelo Mangiarotti – poprawny designer
Angelo Mangiarotti urodził się w Mediolanie 26 lutego 1921 roku. Studiował na politechnice w rodzinnym mieście, by wkrótce po ukończeniu studiów wyjechać do Stanów Zjednoczonych i rozpocząć praktykę zawodową. Ścieżka jego kariery obfitowała w liczne spektakularne, po dziś dzień pożądane obiekty użytkowe, jak również w szereg publikacji, wykładów i eksperymentów edukacyjnych, w ramach których kształtował wrażliwość przyszłych architektów na nierozerwalność funkcji i piękna oraz etyczny wymiar pracy w tym zawodzie.
„Happiness comes from correctness”
Materiał stanowił główną determinantę jego projektów. Kształtował formę i opowiadał historie przeplatane wspomnieniami z własnej przeszłości. To stanowiło o szczęściu ujętym w możliwie najdoskonalszej bryle o wysokiej funkcjonalności, z której natomiast wynikała uczciwość wobec użytkownika. Ona m.in. stanowiła o etycznym poziomie designu i moralnej powinności architekta wobec całej branży i świata, dla którego tworzył.
Ostatni wielki mistrz włoskiej architektury i designu
Angelo Mangiarotti określany jest ostatnim wielkim mistrzem włoskiej architektury. Charakterystyczna dla jego projektów jest koncentracja na tzw. przedmiotowym designie jako sposobie przeciwdziałania nadużyciom względem użytkownika przejawiającym się w pokusie tworzenia obiektów rozpoznawalnych dla szerokiej publiczności kosztem ich funkcjonalności. Każdy projektowany budynek czy przedmiot powinien mieć stały zestaw niezbędnych cech istotnych ze względu na jego funkcję i klasyfikację, w przeciwnym razie utraci miano produktu na rzecz sztuki. Architektoniczny język Mangiarottiego pozwalał mu na wyrażanie nowej relacji pomiędzy człowiekiem a środowiskiem. Jego aktywność jako designera wniosła natomiast niebagatelny wkład w rozwój sztuk plastycznych i badań nad nimi. Zasadniczym celem jego badań była charakterystyka materiału jako elementu definiującego obiekt. W jego jakości wyrażała się esencja nowo powstałej budowli czy rzeczy.
Język włoskich mistrzów designu
Mangiarotti z sukcesem przełożył założenia tzw. Modern Movement na własny, oryginalny język projektowy. Był kimś zupełnie wyjątkowym – łączył talenty wielu genialnych mistrzów designu, wzornictwa, architektury i sztuki. Miał zmysł inżyniera niemal tak bystry jak Mies van der Rohe, swobodę i kreatywność Jeana Prouvé’a, skłonność do eksperymentowania jak Pier Luigi Nervi, a nawet skłonność do polegania na technologii zupełnie jak Constantin Brâncuși. Mangiarotti zdołał wpleść swój geniusz zarówno w architekturę, jak i w design poddany ostrym jak brzytwa rygorom funkcjonalizmu. Ten jednak nigdy nie przyćmił elegancji i piękna, obecnych w przedmiotach użytkowych autorstwa Włocha.
Wręcz przeciwnie – stawiał je na równi z rzeźbiarskimi obiektami dzięki dogłębnym analizom formy i nowoczesnym procesom produkcyjnym. Materiały za każdym razem poddawano obróbce wykorzystującej jedyne w swoim rodzaju know-how, z baczeniem na etyczny wymiar całego procesu. Estetyka łączyła się z etyką, w wyniku czego powstawała nowa jakość, określana przez mistrza jako „szczęście poprzez poprawność” (happiness through correctness).
Włoscy mistrzowie designu projektują dla przyszłości
Mangiarotti zawsze kierował się wyjątkową intuicją, co sprawiło, że na bazie własnej wrażliwości mógł tworzyć obiekty wybiegające daleko w przyszłość, a jednocześnie nacechowane silnym ładunkiem emocjonalnym łączącym materiał i związane z nim wspomnienia. Marmur, szkło, drewno podświadomie wiodą nasz umysł w stronę tylko nam znanych wspomnień, które przyjmują fizyczną postać jednego z tych materiałów. Materiały, którymi posługiwał się designer, były jak sylaby wplecione w obiekty artystyczne nadające im postać pełnych zdań i wreszcie kompletnego języka, w którym wszystko jest ze sobą w jakiś sposób splecione. Tworzy naturalne przejścia od formy do celu, w którym powołano je do życia. Rodzaj powinowactwa pomiędzy różnymi formami materializuje się poprzez nieoczekiwaną równowagę między emocjami a fizycznym obrazem struktur i ciężkości, które naturalnie się przenikają. Są intrygujące poprzez swe na przemian ujawniające się role. Lekkość marmurowych brył jest przesycona zmysłowością, a drewno zdaje się kołysać w złudnym wrażeniu ruchu.
Design w służbie potomnym
Mangiarotti był niezwykle barwną i oryginalną postacią międzynarodowej sceny architektonicznej. Jako jeden z nielicznych włoskich mistrzów, obok Giovanniego Pontiego, Piera Nerviego i Renza Piana, był zdolny do przemycania swoich pomysłów i filozofii projektowej szerszej publiczności. Już w latach 50., na samym początku kariery, stworzył prace mające punkty odniesienia w światowej architekturze, inżynierii, designie i sztuce, a to wszystko dzięki umiejętnemu dialogowi, jaki potrafił moderować na tak odrębnych od siebie płaszczyznach.
Angelo Mangiarotti ukończył studia na politechnice w Mediolanie. Przez pierwszych pięć lat związany był z Brunonem Morassuttim, by następnie w 1960 roku rozpocząć własną praktykę projektową. Autorską wizją języka architektonicznego dzielił się jako wykładowca uniwersytecki, m.in. w Australii, Szwajcarii i USA, gdzie mieszkał i pracował przez kilka lat. To doświadczenie miało prawdopodobnie niebagatelny wpływ na jego karierę i kształtowanie złożonej wizji obiektu jako jedności emocji, materiału, funkcji i sztuki. Stany Zjednoczone przysporzyły mu znajomości z osobistościami sceny architektonicznej, które wpłynęły na rzeczywistość XX wieku. Byli wśród nich Frank Lloyd Wright, Walter Gropius, Mies van der Rohe i Konrad Wachsmann.
Wszyscy oni wyznawali podobną zasadę, opisując małe obiekty poprzez naturę materiałów determinującą zarówno formę, jak i konstrukcję. Ta sama prawda sprawdzała się też w większej skali. Choć struktury Mangiarottiego różniły się od siebie, łączyło je to samo podejście koncepcyjne. Forma i różnice w wyglądzie wpływały na sposób projektowania i potraktowania danego obiektu, reszta była niezmienna.
Szkicowanie a decyzje projektowe włoskich mistrzów designu
Projektowanie Mangiarottiego zawsze materializowało się w taki sam sposób – poprzez szereg szkiców stanowiących narzędzie i metodologię pracy, a także niezawodny sposób, za pomocą którego problemy znajdywały swoje rozwiązania i dzięki którym mimochodem powstawała historia przyszłego obiektu. Tylko nieliczni architekci posiedli umiejętność symultanicznego opisywania i wywoływania emocji poprzez sam rysunek. Niektórzy, jak Franco Albini, uważali szkice za rodzaj analitycznego ćwiczenia, pozostawiając rzeczy w uproszczonej formie. Carlo Scarpa tworzył natomiast plany sekcyjne, nigdy nie prezentując pełnego obrazu projektowanego obiektu, a Gio Ponti tworzył efemeryczne znaki wymagające opisów słownych i notatek. Wielkie pasje architektoniczne i techniczna eksperckość przelewania wizji na papier łączyły Mangiarottiego jedynie z Carlem Mollino.
Mollino, tak jak Mangiarotti, używał rysunków do opisywania form, technik i rozwiązań, niemalże prześwietlając obraz pod kątem najlepszych możliwych struktur i materiałów, by następnie wprowadzić wynikające z nich ograniczenia. To był rodzaj nie tylko zdrowego rozsądku tych dwojga, ale wręcz strategii pozwalającej wyeliminować nieodpowiednie, nietrwałe czy niespójne czynniki. Waga decyzji była zatem pozorna w architekturze, niejako podejmowały się one same na papierze, pod czujnym okiem i sprawną ręką mistrza.
Dla Mangiarottiego był to w pewnym sensie rodzaj etycznej i filozoficznej ścieżki myślowej. Wybory projektowe, jego zdaniem, dokonywane były w oparciu o konieczność, także moralną, wyboru najwłaściwszej drogi. To stanowiło podłoże do radości pozwalającej na kompletne spełnienie i zatopienie się w roli architekta i designera. Rozwiązania prezentowane w formie szkiców były zaskakująco czytelne i przekonujące, niosąc jednocześnie silny ładunek emocji z przebijającą na pierwszy plan fascynacją.
Angelo Mangiarotti rysował przyszłość, eksperymentując z własną kreatywnością, trudnym do okiełznania materiałem, jakim jest marmur, i wizją idealnego świata, w którym w całość łączy się to, co najlepsze w najróżniejszych dziedzinach sztuki i życia. Za jego sprawą wszystko mogło stać się czymś zupełnie innym – tutaj czy gdziekolwiek indziej. Przez lata współpracy z marką Agapecasa wyprodukowano szereg jedynych w swoim rodzaju obiektów, przedmiotów, rzeźb, które złożyły się na kolekcję imienia Mangiarottiego. Są to ikony kultury i wyrafinowanego stylu, ponadczasowe kreacje, tak piękne, że niewymagające żadnego komentarza.
Mangiarotti Collection
W 2017 roku Agapecasa zaprezentowała najbardziej znaczące obiekty w nieco uwspółcześnionej formie i nowych materiałach: w marmurze Verde Alpi i Nero Emperador. W kolekcji znalazł się stół Eros, w którym mistrz uchwycił moment równowagi między masywną taflą blatu a owalną nogą, które jakby opierają się grawitacji i jedynie blisko ze sobą sąsiadują, nie wchodząc w żadne konstrukcyjne interakcje. Stół M to must-have, który podkreśla elegancję wnętrza swym stylowym wyglądem. Innym obiektem jest regał Cavalletto w całości wykonany z drewna. I choć został zaprojektowany ponad pięćdziesiąt lat temu, nie stracił niczego ze swego uroku, a tym bardziej z funkcji, stanowiącej nadrzędny element projektowania Mangiarottiego. Historia, którą opowiada kolekcja Agapecasa, to podróż przez mody i dekady aż do nieśmiertelności zamkniętych w organicznych materiałach form włoskiego mistrza.
Dorobek projektowy
Jego dorobek obrazują liczne nagrody i wyróżnienia plasujące go wśród najważniejszych osobistości w historii architektury i designu XX wieku:
- Domus Formica Prize (1956)
- In/Arch Prize for Lombardia (1962)
- First Prize in the National Prize of Industrial Design of La Spezia Gulf (1963)
- AIP-Associazione Italiana Prefabbricatori Prize (1972)
- Prix Européen de la Construction Métallique (1979)
- Medal and honorary degree at III Mundial Biennal Exhibition of Architecture in Sofia (1986)
- First prize at „Concorso Targa Alcan” (1989)
- Special mention at In/Arch National Prize (1989)
- Design Plus Prize for „Ergonomica” collection (1991)
- Marble Architectural Awards (1994)
- Compasso d’oro ADI for carrier (1994)
- „Honoris Causa” degree in Engineering – Faculty of Architecture. Technischen Universitat of Munich (1998)
- Gold Metal in Architecture category – Accademia della Torre di Carrara (1998)
- „Honoris Causa” degree in Industrial Design – Faculty of Architecture. Politecnico di Milano (2002)
- Gold Metal for „Apostolo del Design” from Rima Editrice (2006)
- Marble Architectural Awards, special mention (2007)
- Award „ArchitettiVerona” from the Ordine degli Architetti P.P.C. di Verona (2009)
Ettore Sottsass – filozof designu
Ettore Sottsass urodził się w 1917 w Insbrucku, a zmarł w 2007 w Mediolanie.
Jest jednym z najbardziej znaczących i nowatorskich włoskich projektantów XX wieku. Projektował przede wszystkim meble, ceramikę, biżuterię, oświetlenie i sprzęt biurowy – m.in. maszyny do pisania, które zyskały status przedmiotów kultowych. Urodził się w Austrii, jego ojciec był architektem. Rodzina przeprowadziła się do Mediolanu, a następnie do Turynu, gdzie Ettore uzyskał dyplom architekta na Politechnice. Na początku II wojny światowej służył we włoskiej armii, lecz szybko trafił do niewoli i spędził kilka lat w obozie w Sarajewie. W tym czasie dużo rysował i rzeźbił. Po powrocie do kraju pokazał swoje prace na wystawie w Lugano. W 1947 roku otworzył własną pracownię architektoniczną w Mediolanie. W powojennych Włoszech, wspieranych Planem Marshalla, nie brakowało zamówień. Sottsass projektował m.in. dla odbudowujących się miast na północy kraju.
W 1959 rozpoczął wieloletnią współpracę z firmą Olivetti, dla której – wspólnie z synem właściciela, Roberto Olivettim – projektował meble i sprzęt biurowy, m.in. maszyny do pisania. Dzięki zastosowaniu żywych, nasyconych barw i ciekawych linii razem podnieśli nudny dotychczas sprzęt biurowy do rangi designerskich przedmiotów godnych uwagi. W 1959 otrzymali, wspólnie z Mario Tchou, prestiżową nagrodę Compaso d‘Oro za projekt pierwszego włoskiego komputera Elea 9003. W 1969 roku wielki sukces odniosła przenośna, soczyście czerwona maszyna do pisania Valentine, która w niedługim czasie stała się modnym i pożądanym gadżetem.
Włoscy mistrzowie designu – wbrew szkole Bauhausu
Sottsass projektował też meble biurowe i ceramikę, inspirując się przedmiotami, które oglądał w czasie swoich podróży po Dalekim Wschodzie. W latach 70., znużony pracą dla dużych firm i nieco przytłoczony narastającym wokół masowym zapotrzebowaniem na dobra konsumpcyjne, nawiązał współpracę z młodszymi, awangardowym projektantami z grup Superstudio i Archizoom. W 1981 roku wraz z kilkoma projektantami założył grupę Memphis, która zadebiutowała kolekcją 40 przedmiotów, na którą złożyły się meble, ceramika, przedmioty ze szkła, oświetlenie i tkaniny w żywych, fluorescencyjnych kolorach, o gładkich, śliskich powierzchniach, fantazyjnych wzorach i kształtach i lekko ironicznym charakterze.
Z czasem przedmioty te zostały uznane za typowo postmodernistyczne. Kolejne projekty grupy cieszyły się rosnąca popularnością w latach 80. W 1980 roku Sottsass założył również studio Sottsass Associati, przez które przeszło wielu młodych, utalentowanych projektantów. Studio zajęło się głównie architekturą, a także projektowaniem wnętrz (salony sprzedaży, wystawy), mebli, elektroniki i sprzętu AGD dla marek takich jak Alessi i Knoll.
Vico Magistretti – designer indywidualista
Vico Magistretti to architekt mediolańskiego pochodzenia urodzony w 1920 roku i zmarły w tamże w 2006r. Łączył funkcje architekta, urbanisty, projektanta przemysłowego i wykładowcy akademickiego. Był jednym z najważniejszych twórców powojennego, włoskiego wzornictwa. Tworzył budynki i przedmioty w duchu modernizmu, których nadrzędną zasadą jest funkcjonalność, dostępność, dbałość o wygodę użytkownika i estetykę. Mimo prostej formy odznaczają się też one niewymuszoną elegancją, która stała się charakterystyczną cechą współczesnego włoskiego designu.
W rodzinie Magistrettiego mężczyźni od pokoleń wybierali zawód architekta. On ukończył architekturę w 1945 roku na Politechnice w Mediolanie – mieście, w którym spędził niemal całe życie. W ciągu swej trwającej ponad pół wieku aktywności zawodowej Magistretti zapracował sobie na opinię indywidualisty, który nie ulega modom, tworząc projekty ponadczasowe. Dotyczy to zarówno jego budynków, jak i mebli czy innych przedmiotów użytkowych. Po zakończeniu drugiej wojny światowej we Włoszech, podobnie jak w innych krajach zniszczonej Europy, potrzebowano tanich mieszkań i produktów przemysłowych. Magistretti potrafił projektować i jedno, i drugie, tworząc rzeczy niedrogie i łatwo dostępne, a zarazem estetyczne, funkcjonalne i zaawansowane technologicznie.
W 1959 zaprojektował drewniane krzesło dla klubu golfowego Carimate. Okazało się tak wygodne, że firma Cassina wprowadziła je do masowej produkcji. Eksperymentował z różnymi materiałami, potrafił wydobyć piękno z plastiku, czego przykładem są jego projekty dla marki Artemide – krzesło Selene (1969) oraz fotele Vicario i Gaudi.
Nobilitacja plastiku w latach 60. to zasługa m.in. Magistrettiego, który wraz z Marco Zanusso i Joe Colombo pokazał, że plastik nie jest synonimem tandety, a dzięki miękkim liniom i wyrazistej kolorystyce może być wyrafinowany i elegancki. Podobnie jak aluminium – czego przykładem jest kulista lampa Eclisse (1965) dla Artemide, produkowana do dziś. Wieloletnia współpraca z Artemide zaowocowała też lampami Chimera i Dalu, równie ponadczasowymi jak Eclisse.
Magistretti współpracował z wieloma wiodącymi markami, jak De Padova, Fontana Arte, Kartell, Oluce, Shifini, Flou, Alias i Fiam Italia, projektując meble, oświetlenie i akcesoria do wnętrz. Zaprojektował też wiele budynków – m.in. w rodzinnym Mediolanie (kościół Santa Maria Nascente, Park Tower na via Revere, siedziba Wydziału Biologii) i poza nim (Tanimoto House w Tokio, Cavagnari Centre w Parmie). Był laureatem wielu branżowych nagród – m.in. Compaso d’Oro (1967 i 1979), wykładał na licznych uczelniach – m.in. Royal College of Art w Londynie.
Alessandro Mendini – designer radykalny
Alessandro Mendini urodzony w 1931 roku w Mediolanie zasłynął ze swoich wizjonerskich projektów. Był nie tylko projektantem i architektem, ale także teoretykiem stanowiącym istotny filar włoskiego wzornictwa. Od początku istnienia awangardowej grupy Studio Alchimia promował ideę re-designu. Koncepcje teoretyczne szerzył na łamach branżowych pism „Casabella” i „Domus”, których był redaktorem naczelnym. Wielokrotnie zdobywał międzynarodowe nagrody, w tym Compaso d’Oro w 1979 i 1982 roku. Wspólnie z bratem prowadzi Atelier Mendini. Jako architekt zaprojektował między innymi rezydencję Alessi w Omegnie, kompleks teatralny „Teatrino della Bicchieraia” w Azzero i wieże pamięci w Hiroszimie.
Włoscy mistrzowie designu i artystyczne ruchy połowy wieku
Po ukończeniu Politechniki w Mediolanie w 1959 pracował w studio Nizzoli Associati, gdzie zajmował się w projektowaniem przedmiotów i architekturą. W latach 70. stał się czołową postacią włoskiego antydesignu (zwanego również wzornictwem radykalnym). Nurt ten powstał w opozycji do neomodernizmu – neutralnego, ugrzecznionego i elitarnego „dobrego wzornictwa w dobrym guście”. W 1979 roku Mendini dołączył do awangardowej grupy Studio Alchimia, gdzie współpracował z Ettore Sottsassem i Michele de Lucchi. Wkrótce stał się głównym ideologiem grupy. Zgodnie z duchem antydesignu Mendini tworzył przedmioty na pograniczu wzornictwa i sztuki, ocierające się o kicz lub wręcz kiczowate, prowokacyjnie niegustowne, krzykliwe, ironiczne, w zjadliwych kolorach, niekoniecznie funkcjonalne, a nawet przeskalowane.
Pod koniec lat 70. doszedł do wniosku, że we wzornictwie wszystko już było, i że zamiast projektować nowe przedmioty można „poprawiać” już istniejące. Wziął na warsztat ikony wzornictwa XX wieku – prace Breuera, Mackintosha, Colomba i Pontiego, czym wywołał niemałą konsternację. O ile bowiem dziś re-design jest na porządku dziennym, to przeszło pięć dekad temu był czymś nowym, kontrowersyjnym i niestosownym.
W 1983 roku Mendini nawiązał współpracę z firmą Alessi i wkrótce stał się jednym z jej czołowych projektantów. To właśnie jemu marka ta zawdzięcza wiele charakterystycznych, drobnych przedmiotów, które stały się rozpoznawalne, a nawet urosły do rangi kultowych. Wśród nich najbardziej znana jest seria „Anna”, którą zapoczątkował korkociąg w kształcie dziewczyny, czyli „Anna G.” (1994). W kolejnych latach do korkociągu dołączyły inne drobne sprzęty kuchenne: korek do wina, młynek do pieprzu, świecznik, łyżka i minutnik. Oprócz serii „Anna” Mendini zaprojektował wiele innych produktów marki Alessi – m.in. charakterystyczny korkociąg Parrot (2004). Współpracował też z firmami takimi jak Cappellini, Zanotta, i Philips.
Zobacz także:
https://pointofdesign.pl/design/mistrzowie-wloskiego-wzornictwa-alessi/
https://pointofdesign.pl/design/najlepszy-wloski-design-2019-adi-design-index/
https://pointofdesign.pl/design/stolica-swiatowego-designu-mediolanscy-projektanci/
